Тошкент давлат юридик университети

Yer osti boyliklaridan foydalanish va ularni muhofazalashning 
ekologik-huquqiy talablari 
 
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi jamiyat hayotining 
ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy, madaniy-ma’rifiy jabhalarida paydo bo‘ladigan 
ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi asosiy tamoyil va qoida-
talablarni belgilab berdi. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida 
yer osti boyliklaridan foydalanish va ularni muhofazalashning 
konstitutsiyaviy talablari o‘z aksini topgan. Unga ko‘ra fuqarolar, avvalo, 
atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo‘lishga majburdirlar 
(50-modda). 54-modda talabiga ko‘ra esa mulkdor mulkiga o‘z xohishicha 
egalik qiladi, undan foydalanadi va uni tasarruf etadi. Mulkdan 
foydalanish ekologik muhitga zarar yetkazmasligi, fuqarolar, yuridik 
shaxslar va davlatning huquqlarini hamda qonun bilan qo‘riqlanadigan 
manfaatlarini buzmasligi shart. Konstitutsiyaning 55-moddasida aks etgan 
konstitutsiyaviy qoidada yer osti boyliklari va boshqa tabiiy zaxiralar 
umummilliy boylik ekanligi, ulardan oqilona foydalanish zarurligi, 
mamlakat hududida joylashgan tabiiy boyliklarning barchasi bevosita 
davlat muhofazasiga olinganligi belgilab qo‘yilgan. 
Yer osti boyliklaridan foydalanish va ularni muhofazalashning 
ekologik-huquqiy talablari O‘zbekiston Respublikasining “Tabiatni 
muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonunida ham berilgan bo‘lib (18-modda), 
unga muvofiq 
Yer osti boyliklari va foydali qazilmalardan quyidagi 
shartlar bilan foydalaniladi:

qazib olishda ana shu boylik va qazilmalar hamda ularga 
qo‘shilib chiqadigan boshqa tabiiy resurslardan kompleks va oqilona 
foydalanish ta’minlansa, shuningdek, atrof tabiiy muhit va yer osti 
boyliklari ifloslanishining oldi olinsa; 

foydali qazilmalarni kovlab olish chog‘ida holati o‘zgargan 
yerlar rekultivatsiya qilinsa; 

qayta 
tiklanadigan 
foydali 
qazilmalardan 
tabiiy 
qayta 
tiklanishiga erishiladigan darajadagina foydalanilsa.
“Yer osti boyliklari to‘g‘risida”gi Qonunning IV bobi bevosita yer 
qa’ridan oqilona foydalanish va uni muhofaza qilishning ekologik-huquqiy 
talablariga