Тошкент давлат юридик университети

Insonning ekologik huquqlari
deb har bir individning 
tabiat ne’matlari va obyektlaridan bahramand bo‘lishi, 
ularni musaffo, qulay, yaroqli va yetarli bo‘lishidan 
manfaatdorligini ta’minlashga bo‘lgan huquqlariga aytiladi.
Huquqiy 
tushuncha! 
Ekologik huquqlarning subyektlari
bo‘lib, aksariyat hollarda 
individ(barcha inson)lar tushuniladi. Ayrim tabiat obyektlari borki (havo, 
suv, yer (makon), ulardan foydalanish huquqi tug‘ilgandan hammaga, 
hattoki muomala layoqati cheklangan, ya’ni ruhiy kasal deb topilgan yoki 
ozodlikdan mahrum etilganlarga ham taalluqli bo‘ladi. O‘zbekiston 
hududida vaqtinchalik safarda bo‘lib turgan chet ellik ham bunday 
huquqlarning subyektlari bo‘ladi. Ayrim hollarda bunday huquqlarga faqat 
fuqarolar ega bo‘lishi mumkin. Masalan, ekologik jamoat birlashmalari 
tuzish huquqi fuqarolarga tegishlidir.
Insonning ekologik huquqlari, ayniqsa, qulay atrof-muhitga ega 
bo‘lish huquqi bir qator davlatlar konstitutsiyasida aks etgan. Masalan, 
Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasining 42-moddasida har kimning 
qulay atrof muhitga, uning holati to‘g‘risida ishonchli axborotga va 
ekologik huquqbuzarliklar natijasida uning sog‘lig‘iga va mulkiga 
yetkazilgan zararni undirib olish huquqi aks etgan. 

---

56 
Xorij davlatlarida va xalqaro miqyosda bunday 
huquqlar juda dolzarb hisoblanadi.
 Masalaning 
huquqiy 
asoslarini o‘rganing! 
Inson ekologiya huquqlarining juda katta siyosiy, huquqiy va 
ma’naviy ahamiyati
: 

siyosiy
ahamiyati ularni ro‘yobga chiqarish orqali fuqarolar davlat 
ekologiya siyosatini shakllantirish hamda amalga oshirishda qatnashadi va 
ko‘maklashadi, shu sohadagi boshqaruv va nazorat ishlarida ishtirok etadi, 
davlat organlaridan tegishli “ekologik ma’suliyatni” bajarishni talab qiladi; 

huquqiy
ahamiyati ularni ro‘yobga chiqarish bir vaqtning o‘zida 
“ekologik” majburiyatni ham keltirib chiqaradi. Huquq va majburiyat 
uyg‘unligi bo‘lmasa, ekologik huquqlardan foydalanish va atrof-muhitni 
muhofaza qilish maqsadlari amalga oshmaydi.

ma’naviy 
ahamiyati tabiat musaffoligi va ne’matlarga boyligi 
insonlarning barkamol bo‘lishi va kuchli taraqqiy etishida zamin bo‘lishi 
bilan izohlanadi. Qolaversa, yuksak ekologik ong va madaniyat ekologik 
ma’naviyat asosidir. 
Insonning ekologik huquqlarining tan olinishi 
fuqarolarning 
nafaqat 
tabiat 
ne’matlaridan 
bahramand bo‘lishlari, balki atrof-muhitni muhofaza qilishdan manfaatdorligini 
oshiradi. Insonlar o‘z huquqlari va manfaatlari yo‘lida yanada ko‘proq tabiatni 
muhofaza qilish faoliyatiga jalb etiladi.