Тошкент давлат юридик университети

Mutaxassislarning ma’lumotiga ko‘ra tuproqning qimmatbaho 
sifatini osonlikcha yakson qilib tashlash mumkin. Uni tiklash jarayoni 
esa juda og‘ir va uzoq muddatni talab etadi. Masalan, 10 santimetr 
qalinlikdagi tuproqning unumdorlik qatlamini tiklash uchun 
100 yilcha vaqt kerak.
 
Shundan kelib chiqib, qonunlarimiz tuproqning 
unumdorlik qatlamini muhofaza qilishga qaratilgan qat’iy talab va 
choralarni belgilaydi. 
Yerdan foydalanish munosabatlarini tartibga soluvchi qonunlar yerga 
nisbatan xo‘jasizlarcha munosabatda bo‘lishdan muhofaza etadi. Yerdan 
xo‘jasizlarcha foydalanish deganda, yuridik va jismoniy shaxslarning yerni 
yaxshilash, tuproqni shamol, suv ta’sirida yemirilishdan va tuproq holatini 
yomonlashtiruvchi boshqa jarayonlardan himoya qilish majburiyatlarini 
bajarmaslik, hamda yer uchastkalari qanday maqsadlar uchun berilgan 
bo‘lsa 
o‘sha 
maqsadlarda 
foylanmaslik 
tushuniladi. 
Qonunda 
belgilanishicha, yerdan foydalanuvchilar tuproq unumdorligini oshirish 
yuzasidan samarali choralarni ko‘rishlari, tuproqni shamol va suv ta’sirida 
yemirilishdan saqlash yuzasidan tashkiliy-xo‘jalik, agrotexnika, o‘rmon-
melioratsiya va gidrotexnika tadbirlarini amalga oshirishlari, yerlarning 
sho‘rlanish, zax bosish, ifloslanish holatiga yo‘l qo‘ymasliklari, begona 
o‘tlar bosishini oldini olishlari lozim. Yer qonunchiligini ushbu talablarini 
bajarmaslik yerdan xo‘jasizlarcha foydalanish hisoblanib, uni muhofaza 
rejimini buzish deb qaraladi.
Yerni huquqiy muhofaza qilish o‘z oldiga uni ishdan chiqarmaslik 
maqsadini qo‘yadi. Yerni buzishda, uni ishdan chiqarishda eroziyaning 
ta’siri kuchlidir. Eroziya deganda, unumdor tuproq qatlamining suv yoki 
shamol ta’sirida buzilishi tushuniladi. Tegishli davlat idoralari, yerdan 
foydalanuvchilar yerlarni melioratsiyalash va muhofaza qilishga, ihota 
daraxtlari o‘tkazishga, tuproq eroziyasiga qarshi kurashishga qaratilgan 
chora-tadbirlarni amalga oshirishlari kerak. Ushbu chora-tadbirlarni 
bajarmaslik yer muhofazasi talablarini buzish hisoblanadi.
Aytilganlardan tashqari, yerdan foydalanuvchilar yerlarni sanoat 
chiqindilari, oqova suvlar bilan ifloslantirish, yerlarni talon-toroj 
qilinishidan himoya qilishlari lozimligi yer qonunchiligida ko‘rsatilgan.

---

154 
Yer resurslarini huquqiy muhofaza qilish deganda, yerdan oqilona 
foydalanish, uni qishloq xo‘jaligi oborotidan asossiz ravishda tortib 
olinishni oldini olish, zararli antropogen ta’sirdan himoya qilish, 
shuningdek tuproq unumdorligini tiklash va oshirish, o‘rmon fondi 
yerlarining samaradorligini yuksaltirishga qaratilgan huquqiy normalar 
yig‘indisi tushuniladi.