Тошкент давлат юридик университети

aybning mavjudligi, ijtimoiy 
xavflilik darajasining borligi, huquqqa xilofligi hamda jazoga 
sazovorlik 
kabilardir.
Sodir etilgan mazkur jinoyatni (huquqbuzarlikni) 
subyekti 
bo‘lib, 
fuqarolar, chet el fuqarolari, mansabdor shaxslar va boshqa jismoniy 
shaxslar tan olinadi.
Obyekti
bo‘lib esa O‘zbekiston Respublikasining ekologik tizimi, 
yer, suv, yer osti boyliklari, havo, o‘rmon, o‘simlik va hayvonot dunyosi, 
shuningdek yuridik va jismoniy shaxslar hamda davlatning qonuniy 
ekologik manfaatlari tan olinadi.
Subyektiv tomoni
ehtiyotsizlikdan, ya’ni jinoyatdan kelib chiqqan 
oqibatga nisbatan bo‘lgan ruhiy munosabatdir, ya’ni jinoiy xatti-

---

149 
harakatlarning motiv va maqsadi bilan ham bog‘liq.
Ushbu sohada sodir etilgan, jinoiy xatti-harakatlar oqibatida tabiiy 
resurslarga, ekologik tizimga moddiy va ma’naviy hamda 
iqtisodiy va 
ekologik zararlarni yetkazilishi mazkur jinoyatning obyektiv tomoni
deb tan olinadi.
Amaldagi Jinoyat kodeksiga asosan yuqorida sanab o‘tilgan 
huquqbuzarlik jinoyat turlari uchun jinoiy javobgarlikning jazo choralari 
sifatida eng kam oylik ish haqining yuz baravaridan ikki yuz baravarigacha 
miqdorida jarima yoki besh yilgacha muayyan huquqdan mahrum qilish 
yoxud uch yilgacha ahloq tuzatish ishlari bilan jazolash nazarda tutilgan. 
Agar o‘sha qilmishlar odam o‘lishiga sabab bo‘lsa, uch oydan olti oygacha 
qamoq yoki muayyan huquqdan mahrum qilib, uch yilgacha ozodlikdan 
mahrum qilish bilan jazolanadi.
Yuqoridagi ekologik jinoyatni subyekti bo‘lib fuqarolar va 
mansabdor shaxslar hisoblanadi. Jinoyatni subyektiv tomoni esa qasddan 
sodir etilishi bilan xarakterlanadi. Zero, ushbu jinoyatlar oldingi sodir 
etilgan huquqbuzarlikka nisbatan ancha og‘ir va jamiyat uchun xavfliligi 
bilan ham farqlanadi. 
Masalan, Quyi CHirchiq tuman hokimining 2015-yilda 18-
oktabrdagi 985-sonli qaroriga asosan “Akramxon fayz” fermer xo’jaligi 
rahbari fuqaro M. yer maydonidan noqonuniy ravishda foydalanib, 
tuzilgan shartnomaga asosan 30 gektar yer maydoniga chigit ekishi lozim 
bo’lsa-da, 14.5 gektariga boshqa ekinlarni o’zboshimchalik bilan 
ekilganligi aniqlanib, JK ning 229-moddasi bilan jinoiy javobgarlikka 
tortilishi belgilangan
30
.
Xulosa
qilib aytish mumkinki, hozirgi davrda tabiiy boyliklardan 
foydalanish bilan bog‘liq muammolar talaygina bo‘lib, ular to‘g‘risidagi 
qonun talablarini to‘la amalga oshirish va unga amal qilish barcha tabiat 
boyliklariga, 
jamiyat 
va 
davlatning 
ekologik 
manfaatiga 
zarar 
yetkazilishini oldini olishga yordam beradi
.