Тошкент давлат юридик университети тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

Ишлаб чиқариш кооперативи ва ширкат хўжалиги 
Ишлаб 
чиқариш 
кооперативи 
хўжалик 
ширкати 
каби 
шахсларнинг ҳамда уларнинг мулк билан қўшиладиган пай 
бадалларини ихтиёрий бирлашмаси бўлиб, унда унинг аъзоларини 
кооператив фаолиятида шахсан иштирок этиши талаб этилади. 
1991 
йил 14 июндаги Ўзбекистон Республикаси “Кооперация тўғрисида” 
295-XII-сон Қонунига
мувофиқ у юридик ва жисмоний шахсларга 
кооперативга ихтиёрий равишда кириш ва ундан эркин чиқиш, 
кооперативни 
бошқаришда 
иштирок 
этиш 
ҳуқуқини, 
кооперативларни мулкчиликнинг барча шаклларидаги корхоналар 
билан тенг ҳуқуқлилик асосида ривожлантириш, жамоа бўлиб 
хўжалик юритиш мустақиллигини ҳамда уставда белгиланган 
вазифаларни бажариш юзасидан қарорлар қабул қилишда 
кооперативнинг мустақиллигини кафолатлайди. 
Ўзбекистон Республикасида аҳолининг маҳсулотлар, ишлар ва 
хизматларга бўлган эҳтиёжларини қондириш учун, шунингдек фойда 
(даромад) олиш мақсадида тузиладиган матлубот, ишлаб чиқариш ва 
аралаш ишлаб чиқариш матлубот кооперативлари амал қилади. 

---

II БОБ. Тадбиркорлик фаолияти субъектлари ва уларнинг турлари
74 
Кооперация, шунингдек ўз аъзоларининг уй-жой-маиший ва 
бошқа ижтимоий эҳтиёжларини қондиришга хизмат қиладиган 
кооперативларни (уй-жой қуриш, уй-жой кооперативларини, гараж 
қуриш, чорбоғ қуриш ва шу каби кооперативларни) ҳам ўз ичига 
олади. 
Ишлаб чиқариш кооперативида аъзоларнинг шахсий меҳнати 
билан иштирок этиши кооперативнинг асосий белгиси бўлиб 
ҳисобланади. Агарда кооперативнинг уставида бошқача тартиб 
белгиланган бўлмаса, даромад ҳам айнан аъзоларнинг қилган 
меҳнатига мувофиқ тақсимланади. Чунки, хўжалик жамиятидан 
фарқли равишда ишлаб чиқариш кооперативида биринчи ўринда 
капитал эмас, балки меҳнат туради. 
Ишлаб 
чиқариш 
ва 
ишлаб 
чиқариш 
- 
матлубот 
кооперативларининг фаолияти ўз аъзоларининг, шунингдек меҳнат 
шартномалари 
(контрактлар, 
битимлар) 
бўйича 
ишлаётган 
кишиларнинг ўз меҳнатлари билан шахсан иштирок этишига 
асосланади. 
Матлубот кооперативлари ҳамда ўз аъзоларининг уй-жой-
маиший ва бошқа ижтимоий эҳтиёжларини қондиришга хизмат 
қиладиган кооперативлар фаолияти ўз меҳнати билан шахсан 
иштирок этиш билан боғлиқ бўлмаслиги ҳам мумкин. 
Кооперативлар тармоқ, ҳудудий ва бошқа белгилар бўйича 
хўжалик уюшмаларига ихтиёрийлик асосида бирлашишлари ва 
яккаҳокимликка қарши қонунларнинг талабларини ҳисобга олган 
ҳолда иш олиб боришлари мумкин.
Ишлаб чиқариш кооперативида аъзо сифатида асосан жисмоний 
шахслар иштирок этишади. Бироқ қонунда ва ишлаб чиқариш 
Кооператив
- юридик шахс ҳуқуқига эга бўлган, жамоа мулки 
ҳуқуқи асосида ўзига қарашли мулкка эгалик қиладиган, ундан 
фойдаланадиган ва уни тасарруф этадиган мустақил хўжалик 
юритувчи субъект. 
 
Ўзбекистон Республикасида кооперация жисмоний ва юридик 
шахсларнинг иқтисодий ҳамда ижтимоий фаолиятнинг турли 
соҳаларида умумий мақсадларга эришиш учун ташкилий жиҳатдан 
расмийлаштирилган, 
мулкнинг 
ширкат 
(жамоа) 
шаклига 
асосланган ихтиёрий бирлашмаларидан (кооперативларидан) 
иборатдир