Toshkent davlat yuridik universiteti shaxsiy rivojlanish

Jamoa ishining afzalliklari 
 
 
Jamoa ishining afzalliklari 
 
Muloqot qilish 
va fikr 
almashish: 
Qo‘llab-quvvatlash 
va yordam berish 
Xato qilish 
Muddatga rioya 
etish 
Tinglash; 
Savollar berish; 
Dalil keltirgan 
holda ishontirish; 
To‘g‘ri tanqid 
qilish; 
Tanqidni xafa 
bo‘lmay qabul 
qilish; 
Hurmat qilish; 
Ma’lumot va 
tajriba 
almashish.
 
Ruhan qo‘llab-
quvvatlash; 
Yordam berish 
taklifini berish; 
Yordam so‘rashdan 
uyalmaslik. 
Xatolarni tan olish; 
Boshqalar fikrini 
qabul qilish. 
Reja hamda jadval 
bo‘yicha barqaror 
va bir tekis harakat 
qilish. 
 
 
 
 
 

---

163 
 
 
 
 
 
 
Funksional rollar – ishdagi vazifalar bilan bog‘liq bo‘lib, bilim, 
ko‘nikma, qobiliyat va tajribalarni qamrab oladi. 
Jamoa rollari – xodimlarning o‘z ishlarini bajarish usulini aks 
ettiradi. Jamoa roli ham tug‘ma, ham shaxsiy fazilatlar bilan belgilanadi. 
Muayyan ishtirokchining jamoadagi roli jamoaning ishiga qo‘shgan 
hissasi va jamoa a’zolari o‘rtasidagi munosabatlar bilan belgilanadi. 
 
JAMOA A’ZOSINING 
JAMOADAGI 
ROLLARI 
 
 
FUNKTSIONAL 
 
 
JAMOAVIY 
JAMIYATDAGI 
ROLLER 
TAQSIMOTIDAGI 
TAMOYILLAR 
 
VAKOLATLIK 
TAMOYILI 
 
AFZALLIK 
TAMOYILI 

---

164 
Vakolatlilik prinsipida rollar taqsimoti samaradorligi shundaki, har 
bir rol majburiyatlari ushbu rolni bajaruvchi jamoa a’zosining malaka va 
bilimidan yuqorilab ketmaydi. Jamoa a’zolari o‘zlarining induvidual
ehtiyojlari uchun ahamiyatga ega bo‘lgan rollarga ko‘proq urg‘u 
beradilar. 
Afzallik prinsipiga ko‘ra, shunday maqsadli rollar taqsimotini 
samarador deb hisoblash mumkinki, unda jamoa a’zolarining ko‘pchiligi 
o‘zlari afzal ko‘rgan rollarni bajaradilar. Boshqacha aytganda, jamoa 
a’zolarining o‘zlari maqsadli rollarga ideal ravishda mos keladigan 
rollarni tanlashlari mumkin.
Bunday hol kelgusida jamoa a’zolari faoliyati samaradorligining 
pasayishiga olib keladigan, jamoa a’zolarining o‘zaro munosabatlarida 
buzilishlarni keltirib chiqaradigan ziddiyatlarni bartaraf etadi.
Salbiy ichki raqobat boshlanishi va samarali ish energiyasi isrof 
bo‘lishining oldini olish maqsadida jamoa lideri rollarni tayinlashda yoki 
tanlashda bu ikki tamoyil o‘rtasida muvozanatni saqlashga intilishlari lozim. 
Esda tuting!
Yaratilgan guruh bajarishi kerak bo‘lgan vazifaga guruhning 
tarkibi mos kelishi kerak.
 
Komanda (jamoa)da jamoa a’zolarining rollarini aniqlash uchun 
Belbin testi mavjuddir. Jamoalar boshqaruvi bo‘yicha izlanishlar olib 
borgan britaniyalik sotsiolog Raymond Meredith Belbin o‘tkazgan 
tadqiqot natijalariga ko‘ra, shaxslarning fazilatlari va sifatiga qarab 
bajaradigan quyidagi 8 turdagi rollari aniqlangan: 

---

165 
Shakllantiruvchi:
Shakllantiruvchi shaxs sifatida jamoa a’zosi jamoaning diqqati 
chalg‘imasligi va harakatda davom etishini ta’minlash yo‘lidagi barcha 
choralarni ko‘radi.
 
Muvofiqlashtiruvchi (Koordinator): 
Muvofiqlashtiruvchi sifatida jamoa a’zosi jamoa maqsadlariga 
hammaning diqqatini jalb etishi va vazifalarni tegishli tarzda 
taqsimlanishiga e’tibor qaratadi.
Yaratuvchi: 
Yaratuvchi sifatida jamoa a’zosi yuqori darajadagi ijodkorlik, 
topqirlik xususiyatlariga, muammolarni noan’anaviy yo‘llar bilan hal 
etish ko‘nikmalariga ega bo‘ladi.
Resurslar tadqiqotchisi: 
Resurslar tadqiqotchisi sifatida jamoa a’zosi, qiziquvchanlik 
xarakteridan kelib chiqib, jamoaga yangi g‘oyalar beradi, a’zolardagi 
mavjud imkoniyatlarni ishda qo‘llash uchun “uyg‘otadi”. 
Monitor – baholovchi: 
Monitor – baholovchi sifatida jamoa a’zosi, zarur payt xolisona 
qaror chiqargan holda, guruhni mantiqiy xulosalar bilan ta’minlaydi, 
jamoa imkoniyatlarini xolis baholaydi, yangi imkoniyatlarni ko‘rsatadi.
Bajaruvchi: 
Bajaruvchi 
sifatida 
jamoa 
a’zosi, 
samarali 
strategiyani 
rejalashtirishda ishtirok etishi va uni samarali amalga oshiruvchisi 
bo‘ladi.
Jamoa ishchisi: 

---

166 
Jamoa ishchisi sifatida jamoa a’zosining universalligi jamoaning 
kerakli ishini aniqlab, uni jamoa nomidan bajarishida qo‘l keladi.
To‘ldirib yakunlovchi: 
To‘ldirib yakunlovchisi sifatida jamoa a’zosi, topshiriqlarning eng 
so‘ngida sifatni nazorat qilib, xatolarni to‘g‘rilab, natijani eng yuqori 
standartga olib chiqishga yordam beradi.