Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

Muayyan huquqdan mahrum qilish jazosi. 
Mazkur jazo ham asosiy, 
ham qo‗shimcha jazo tariqasida tayinlanishi mumkinligi bilan boshqa jinoiy 
jazolardan farq qiladi. Jinoiy jazo sifatida muayyan huquqdan mahrum qilish sud 
tayinlagan muddat davomida aybdorning korxona, muassasa yoki tashkilotda u 
yoki bu mansabni egallashini yoxud u yoki bu faoliyat bilan shug‘ullanishini 

---

153 
taqiqlash hisoblanadi. Sudning mazkur turdagi jazoni tayinlash to‗g‗risidagi 
hukmida aybdor shug‘ullanishi taqiqlangan mansab yoki faoliyatning turi aniq 
ko‗rsatiladi. 
Muayyan huquqdan mahrum qilish tariqasidagi jinoiy jazo:
– 
asosiy jazo tariqasida tayinlanganda – bir yildan besh yilgacha; 
– 
qo‗shimcha jazo tariqasida tayinlanganda – bir yildan uch yilgacha 
muddatga tayinlanadi. 
Qayd etish kerakki, sodir etilgan jinoyatning xususiyati va aybdorning 
shaxsidan kelib chiqib aybdor javobgarlikka tortilgan norma sanktsiyasida asosiy 
jazo tariqasida nazarda tutilmagan bo‗lsa ham muayyan huquqdan mahrum qilish 
qo‗shimcha jazo tariqasida tayinlanishi mumkin. Muayyan huquqdan mahrum 
qilish jazosi ozodlikdan mahrum qilish, intizomiy qismga jo‗natish jazosiga 
qo‗shimcha jazo tariqasida tayinlangan bo‗lsa, asosiy jazoning butun muddatiga, 
bundan tashqari sud hukmi bilan tayinlangan muddatga joriy etiladi. Bu jazo 
boshqa asosiy jazolarga qo‗shimcha jazo tariqasida tayinlanganda va mahkum 
shartli hukm qilinganda uning muddati hukm qonuniy kuchga kirgan vaqtdan 
boshlab hisoblanadi. 
O‗zbekiston Respublikasining 2016 yil 29 dekabrdagi O‗RQ-418-sonli 
Qonuni bilan mazkur moddaga jinoyat sodir etilishi natijasida odam o‗limi yoki 
boshqa og‘ir oqibatlar kelib chiqqan holatlardan tashqari tadbirkorlik faoliyati 
bilan shug‘ullanayotgan shaxslarga nisbatan tadbirkorlik faoliyati bilan 
shug‘ullanish huquqidan mahrum qilish tarzidagi jazo tayinlanmasligi to‗g‗risida 
o‗zgartirish kiritildi.
O‗zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2006 yil 3 fevraldagi 1-
sonli ―Sudlar tomonidan jinoyat uchun jazo tayinlash amaliyoti to‗g‗risida‖gi 
qaroriga muvofiq sud tomonidan JKning 57-moddasini qo‗llash (engilroq jazo 
tayinlash) holatidan tashqari tayinlanishi majburiy bo‗lgan muayyan huquqdan 
mahrum qilish tariqasidagi qo‗shimcha jazoni qo‗llamaslik, hukmda uning 
muddatini ko‗rsatmaslik, ularni qo‗shish qoidalariga rioya qilmaslik hukmning 
bekor bo‗lishiga asos bo‗ladi. 
Shuningdek, aybdor shug‘ullanishi taqiqlangan mansab yoki faoliyatning 
turi aniq sud tomonidan hukmda aniq ko‗rsatmagan bo‗lsa, apellyatsiya, 
kassatsiya, nazorat instansiyasi sudi mahkumning ahvolini og‘irlashtirmagan holda 
hukmga tegishli aniqlik kiritilishi mumkin.