Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

Buyruq yoki boshqa vazifani ijro etish
– qilmishning jinoiyligini 
istisno qiluvchi holat bo‗lib, unda shaxsning buyruq yoki boshqa farmoyishni, 
shuningdek mansab vazifalarini qonunan bajarishi tufayli zarar yetkazishda 
ifodalanadigan qilmishi jinoyat deb topilmaydi. 

---

128 
Kasb yoki xo„jalik faoliyatiga bog„liq asosli tavakkalchilik.
JKning 41-
moddasida kasb yoki xo‗jalik faoliyatiga bog‗liq asosli tavakkalchilik qilmishning 
jinoiyligini istisno etuvchi holat sifatida belgilangan. 
Unga ko‗ra, ijtimoiy foydali maqsadga erishish uchun kasb yoki xo‗jalik 
faoliyati bilan bog‗liq asosli tavakkalchilik jinoyat qonuni bilan qo‗riqlanadigan 
manfaatlarga zarar yetkazish jinoyat sanalmaydi. 
Biroq, bunday tavakkalchilik asosli hamda qonuniy bo‗lishi lozim. Asosli 
tavakkalchilikning qonuniyligi belgilari quyidagilarda ifodalanadi:
–
jinoyat qonuni bilan qo‗riqlanadigan manfaatlarga zarar yetkazish; 
–
ijtimoiy foydali maqsadga erishishni ko‗zlash;
–
maqsadga tavakkalchilik qilmasdan erishish imkoniyatining yo‗qligi;
–
jinoyat qonuni bilan qo‗riqlanadigan obyektlarga zarar yetishining oldini 
olishning zarur choralari ko‗rilganligi.
Asosli tavakkalchilik natijasida shaxs (uning hayoti, sog‗lig‗i va boshqa 
huquq va manfaatlari)ga, mulkka, jamoat xavfsizligi ga, atrof tabiiy muhitga, 
ishlab chiqarish faoliyatiga zarar yetkazilishi mumkin. Kasb yoki xo‗jalik faoliyati 
bilan bog‗liq asosli tavakkalchilik ishlab chiqarish, ilmiy tajriba, atrof-tabiiy 
muhitni muhofaza qilish, qutqaruv xizmati va boshqa sohalarda yuz berishi 
mumkin. Bunday asosli tavakkalchilik texnik taraqqiyot, ilmiy yutuqlar, ishlab 
chiqarish rivoji bilan chambarchas bog‗liq. Biroq aksariyat hollarda kasb yoki 
xo‗jalik faoliyati bilan bog‗liq asosli tavakkalchilik jinoyat qonuni bilan 
qo‗riqlanadigan manfaatlarga zarar yetkazadi. Agar asosli tavakkalchilik ijtimoiy 
foydali maqsadga qaratilgan va ko‗zlangan maqsadga tavakkal qilmasdan erishib 
bo‗lmagan taqdirdagina g‗ayriqonuniy hisoblanmaydi. Mazkur belgilardan birining 
mavjud emasligi oqibatida kasb yoki xo‗jalik faoliyati bilan bog‗liq holda amalga 
oshirilgan tavakkalchilik asosli hisoblanmaydi.
Bundan tashqari, kasb yoki xo‗jalik faoliyatiga bog‗liq asosli tavakkalchilik 
qilish natijasida uni amalga oshirishdan ko‗zlangan ijtimoiy foydali natijaga 
erishilmagan yoxud asosli tavakkalchilik qilish natijasida keltirilgan zarar ijtimoiy 
foydali maqsadga erishish natijasida olinishi mumkin bo‗lgan foydali natijadan 
ko‗p bo‗lgan taqdirda ham asosli tavakkalchilik orqasida yetkazilgan zarar jinoiy 
javobgarlikni istisno etadi. 
Lekin tavakkalchilikni amalga oshirishdan oldin odamlarning halok 
bo‗lishi, ekologik halokat yoki boshqacha og‗ir oqibatlar kelib chiqishi muqarrar 
holda qilingan tavakkalchilik asosli tavakkalchilik deb e‘tirof etilmaydi. 
Mamlakatimizda amalga oshirilgan iqtisodiy islohotlar zamirida bank-
kredit munosabatlarida tadbirkorlik subyektlari hamda bank muassasalari,