Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

12.1. Qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar tushunchasi va 
jinoyat-huquqiy tavsifi 
Oldingi boblarda qayd etilganidek, ijtimoiy xavfli qilmishni jinoyat sifatida 
baholash uchun unda jinoyat tarkibining barcha elementlari – jinoyat obyekti, 
obyektiv tomoni, subyekti va subyektiv tomoni mavjud bo‗lishi lozim. 
Shuningdek, jinoyat o‗zining jinoyat qonuniga xilofligi, ijtimoiy xavfliligi, 
aybliligi hamda jazoga sazovorligi bilan boshqa huquqbuzarliklardan ajralib turadi.
Ayrim hollarda shaxsning jinoyat obyektiga qarshi qaratilgan qilmishida 
obyektiv va subyektiv belgilar mavjud bo‗lsada, jinoyat sifatida baholanmasligi 
mumkin. Bunday vaziyatda muayyan shartlarda sodir etilgan qilmishning jinoiyligi 
istisno etiladi. O‗zbekiston Respublikasi JK 35-moddasida ana shunday 
qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar tushunchasi berilgan. Unga ko‗ra, 
sodir etilgan qilmishda JKda nazarda tutilgan alomatlar rasmiy jihatdan mavjud 
bo‗lsa-da, lekin u ijtimoiy xavfli, g‗ayriqonuniy yoki aybli bo‗lmasa, qilmishning 
jinoiyligini istisno qiladigan holatlar deb topiladi. Amaldagi jinoyat qonunida 
qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlarning nazarda tutilganligi uning 
insonparvarlik va odillik prinsiplaridan kelib chiqadi. 
O‗zbekiston Respublikasi JK 16-moddasiga ko‗ra, Kodeksda nazarda 
tutilgan jinoyat tarkibining barcha alomatlari mavjud bo‗lgan qilmishni sodir etish 
javobgarlikka tortish uchun asos bo‗ladi. Jinoyat qonuni mazmunidan 
anglashiladiki, shaxsning jinoyat tarkibining barcha belgilari mavjud bo‗lgan 
g‗ayrihuquqiy qilmishi jinoiy javobgarlikka tortishga asos bo‗ladi. Biroq qonun 
chiqaruvchi shaxsning jinoyat qonunida nazarda tutilgan qilmish (harakat yoki