Toshkent davlat yuridik instituti o. M. Mad aliyev prokuror nazorati

Polsha prokuraturasi
451

---

takomillashtirish tashkil etadi. Shu bilan birga, yuqoridan kelgan 
instruksiyalarga rioya etishi prokuror o‘z mustaqilligini yo‘qotadi 
degani emas. Masalan, yuqori turuvchi prokurordan ko‘rsatma yoki 
instruksiya yuborilganda quyi turuvchi prokuror bu ko‘rsatma yozma 
shaklda tegishli tushuntirishJar bilan bo‘lishini talab qilishi mumkin. 
Ko‘rsatmaning mazmuniga e ’tirozlari bo‘lgan prokuror uning 
o‘zgartirilishini yoki o ‘zining ushbu ishni olib borishdan ozod 
etilishini talab qilishga haqli. Ishni olib borishdan ozod etish to ‘g‘ri- 
sidagi qarorni ko'rsatma bergan prokurordan yuqori turuvchi 
prokuror qabul qiladi.
Jinoyatchilik bilan kurashishni muvofiqlashtirish funksiyalarini 
bajarishda prokuror quyidagilarni amalga oshiradi; huquqni 
muhofaza qiluvchi organlaming yig'ilish va konferensiyalarini o‘tka- 
zadi; jinoyatlami ochish, tergov qilish va oldini olish masalalari 
bo‘yicha metodik qollanmalar ishlab chiqadi. Bu sohadagi prokura­
turaning instruksiya va tavsiyanomalari barcha huquqni muhofaza 
qiluvchi organlar uchun majburiydir. Jinoyatlafni ochish va oldini 
olishga aloqador bo‘lgan masalalar bo‘yicha qabul qilinadigan bar­
cha qonunosti normativ aktlar aw al prokuratura bilan kelishilgan 
holda qabul qilinishi shart.
Polshada prokuratura barcha toifadagi jinoiy ishlarni mustaqil tergov 
qilishga haqli. Dastlabki tergov o‘tkazish huquqiga politsiya, Davlat 
xavfsizlik byurosi, harbiy politsiya, chegara xizmati, moliyaviy nazorat 
organlari ham ega. Ijtimoiy xavfi katta bo'lmagan jinoiy ishlar bo‘yicha 
dastlabki tergovni Davlat tijorat inspeksiyasi, Davlat sanitariya inspek- 
siyasi, 0 ‘rmon xo'jaligi ma’muriyati o‘tkazadi. Bu organlar tomonidan 
o‘tkaziladigan tergovni prokuratura nazorat qiladi.
Jinoiy ish qo‘zg‘atish masalasida prokuratura qonunchilik tamo­
yiliga asoslanadi. «Imkoniyatlar tanlovi» prinsipi prokurorlar tomo­
nidan kam qo‘llaniladi.
JPKga ko‘ra, agar sudda davlat ayblovini prokuror quwatlasa, 
jinoyat orqasidan jabrlangan shaxs protsessda fuqaroviy ayblovchi 
sifatida qatnashishga haqli. Agar davlat prokurori ish qo‘zg‘atishni 
rad etsa yoki uni tugatsa, jabrlanuvchi sudga o ‘zi ayblov aktini 
taqdim etishi mumkin.
Polshada oxirgi yillarda sudlarda fuqarolik ishlarini ko‘rishda 
prokuror roli ancha yuksaldi. Prokurorning fuqarolik protsessida 
qatnashishining quyidagi shakllari keng tarqalgan:
• mulkiy deliktlar va oilaviy-huquqiy munosabatlar;
• boshqa taraf tashabbusi bilan ishda qatnashish.
452

---

Iqtisodiy jinoyatlar bilan kurash sohasida prokuratura e’tibori 
moliyaviy sohadagi firibgarlik, soxta tadbirkorlik, soxta bankrotlik, 
qalbaki pul chiqarish bilan bog‘liq jinoyatlarga qaratilgan.