Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

1  И.Б.Зокиров.  Узбекистон  ССРнинг  Гражданлик  хукуки.  -Т.:  Укитувчи,  1988.  - 1 9 6   б.

521

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

nomulkiy boyligi (huquqi) hisoblanadi. Bunday shaxsiy manfaatlar sug'urta 

qilinayotganda  sug'urta  puli  ixtiyoriy  ravishda  belgilanadi.

Mulkiy  sug'urtada  doimo  ko'rilgan  zararni  qoplash  ko'zda  tutiladi. 

Bunday mulkiy zararlar hamisha  xavfli hisoblanadi. Bular qatorida  shaxs 

bilan  bog'liq  xavf-xatarlar  ham  bo'lishi  mumkin  (shikastlanishi  yoxud 

betob  bo'lishi).  Biroq  boshqa  shaxsiy  manfaatlar  sug'urtalangan  shaxs 

uchun  xavf  tug'dirmay,  balki  belgilangan  yoshga  yetishi,  muomala 

layoqatiga  toiishi,  nikohga  kirishishi  va  boshqalar  ko'zlangan  maqsadga 

erishishni  bildiradi.

- 

sug'urtalangan  shaxs  yoxud  naf  oluvchi  bilan  mos  kelmaydigan 

boshqa  subyektning  paydo  bo'lishi.

Agar shartnomada  naf  oluvchi  sifatida  boshqa  shaxs ko'rsatilmagan 

bo'lsa, shaxsiy sug'urta shartnomasi sug'urtalangan shaxs foydasiga tuzilgan 

hisoblanadi.  Boshqa  naf  oluvchi  ko'rsatilmagan  shartnoma  bo'yicha 

sug'urtalangan  shaxs  vafot  etgan  taqdirda,  sug'urtalangan  shaxsning 

merosxo'rlari  naf  oluvchilar  deb  tan  olinadi  (FKning  921-modda,  2- 

qism). Sug'urtalangan deb hisoblanmaydigan shaxs foydasiga, shu jumladan 

sug'urtalangan  shaxs  hisoblanmaydigan  sug'urta  qildiruvchi  foydasiga 

shaxsiy sug'urta shartnomasi faqat sug'urtalangan shaxsning yozma roziligi 

bilangina tuzilishi mumkin. Bunday rozilik bo'lmagan taqdirda, shartnoma 

sug'urtalangan shaxsning da’vosi bo'yicha,  bu shaxs vafot  etgan taqdirda 

esa,  uning  merosxo'rlari  da’vosi  bo'yicha  haqiqiy  emas  deb  topilishi 

mumkin.

Rivojlangan  mamlakatlar,  Fransiya  va  Buyuk  Britaniyada,  sug'urta 

qildiruvchi  va  sug'urtalovchi  o'rtasida  shartnoma  tuzish  majburiyati 

yuklatilmagan.  Sug'urta  kompaniyalari  polislarining  sotib  olinishi  bilan, 

ular  o'rtasidagi  huquq  va  majburiyatlar  vujudga  keladi.  Bu  polislarda 

shartnomaning muhim shartlari qisqa holda bayon etiladi. Mazkur shartlar 

bilan  kelishgan  sug'urta  qildiruvchilar  ularni  sotib  olishi  yoki  olmasligi 

ixtiyoriy  amalga  oshiriladi1.

Umumiy  sug'urta  esa  shaxsiy,  mulkiy  sug'urta,  majburiyatlarni 

sug'urta qilish, hamda hayotni sug'urta qilish sohasiga taalluqli bo'lmagan 

boshqa  sug'urta  shartnomalaridan  iborat.

Fuqarolarning  ijtimoiy  manfaatlarini  va  davlatning  manfaatlarini 

ta’minlash  maqsadida  qonunda  hayot,  sog'liq  va  mol-mulkning  majburiy 

sug'urtasi  belgilab  qo'yilishi  mumkin.

Majburiy  sug'urta  alohida  tartibga  solinib,  qonunda  ko'rsatilgan