Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

’ Узбекистон Республикаси Хукумат к;арорлар туплами. 1995. №10 40-модда

---

shuningdek buyurtm achining iltimosiga binoan shartnom aga va tegishli 
ishga doir m a’lum otlarni unga berishi shart. A gar ishning xususiyati 
bo'yicha ah a m iy ati b o isa , p u d ra tc h i uni b ajarad ig an aniq shaxsni 
ko'rsatishi kerak.
Pudratchidan olingan axborotning to'liq yoki ishonchli bo'lmaganligi 
oqibatida b u y urtm achi nazarda tu tg a n xususiyatlarga ega bo'lm agan 
ishni bajarish to'g'risida shartnom a tuzilgan boisa, buyurtm achi bajarilgan 
ishga haq to iam ag an holda maishiy p u d rat shartnomasini bekor qilishni 
va yetkazilgan zararni qoplashni talab qilishga haqli (FKning 658-moddasi).
Buyurtm achi iste’molchi sifatida ish to'g'risida to'liq m a’lumot olish 
huquqi “Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish to'g'risida”gi qonunga 
asosan ham kafolatlangan. Ushbu qonun talablaridan kelib chiqqan holda 
pudratchi iste’m olchi-buyurtm achiga o'zi bajarayotgan ishlar haqida o'z 
vaqtida zarur, to'g'ri va tushunarli m aiu m o t berishi shart.
Ish haqidagi m aiu m o td a quyidagilar ko'rsatilishi shart:
Ish m ajburiy talablariga muvofiq kelishi sh art bo'lgan norm ativ 
hujjatning nomi;
Ishning asosiy is te ’mol x u su siy atlari, sh u ju m lad an o'ziga xos 
xususiyatlari ro'yxati; 
bahosi (tarifi)
pudratchining kafillik majburiyatlari;
Ish natijasidan sam arali va xavfsiz foydalanish qoidalari ham da 
shartlari:
Ish natijasinin g xizm at (yaroqlilik) m u d d ati va ush b u m u d d a t 
tugaganidan keyin iste’molchi nima ishlar qilishi zarurligi, shuningdek 
bunday ishlarni bajarm aslik natijasida kelib chiqishi m um kin bo'lgan 
oqibatlar to'g'risidagi m aium otlar;
pudratchining nomi va mulkchilik shakli, ro'yxatga olish va litsenziya 
guvohnomasining nomeri;
pudratchining ham da ular iste’molchidan d a ’vo qabul qilishga vakolat 
bergan, shuningdek ta ’m irlash ishlarini bajaradigan va texnikaviy xizmat 
ko'rsatadigan korxonalarning manzillari;
Ish haqidagi z a ru r axborotning yo'qligi bunday ishni realizatsiya 
qilish m aiu m o t berilgunga qadar tegishli davlat boshqaruvi organining 
ko'rsatm asi bo'yicha to'xtatib turilishiga sabab bo'ladi.
A gar ish h aqida no to'g'ri yoki yetarli darajada to'liq bo'lm agan 
m aiu m o t berilganligi:
zarur iste’mol xossalariga ega bo'lm agan ish natijasi olinishiga sabab 
b o isa , iste ’m olchi sh artnom an i b eko r qilishga va o'ziga yetkazilgan 
zararning qoplanishini talab qilishga haqlidir;

---

bajarilgan ishdan ko‘zlangan m aqsadda foydalana olmaslikka sabab 
bo'lsa, iste’molchi tegishli m a’lumot oqilona qisqa (ko‘pi bilan uch kunlik) 
m u d d atd a berilishini talab qilishga haqlidir. A gar m a ’lum ot aytilgan 
m u d d atd a berilm asa, iste’molchi shartnom ani b eko r qilib, zararning 
qoplanishini talab qilishga haqlidir;
is te ’m olchining hayotiga, so g 'lig 'iga yoxud m o l-m ulkiga z a ra r 
yetkazilishiga sabab bo'lsa, u pudratchi oldiga qonun hujjatlarida nazarda 
tutilgan talablarni qo'yishga haqlidir.
B u y u rtm ach i ish haqidagi n o to 'g 'ri yoki y etarli d a ra ja d a to'liq 
b o im a g a n m a’lum ot tufayli yetkazilgan zararni qoplash to'g'risidagi 
talablari sotib olingan ishning xossalari va jihatlari haqida iste’molchi 
maxsus bilimga ega emas degan taxm inga asoslanib q arab chiqiladi.
N oto'g'ri reklama oqibatida b uyurtm a berilgan va uning natijasini 
qabul qilinganligi tufayli iste ’m olchiga yetkazilgan z a ra r p u d ratc h i 
tomonidan to'liq hajm da qoplanishi lozim
P u d ratchi buyurtm achiga ishni topshirish vaqtida ish natijasidan 
sam arali va xavfsiz foydalanish u c h u n rioya etilishi z a ru r bo'lgan 
talablarni, shuningdek tegishli talablarga rioya qilmaslik buyurtm achining 
shaxsan o'zi va boshqa shaxslar uchun qanday oqibatlarga olib kelishi 
mumkinligini m a’lum qilishi shart.
B u y u rtm a c h i o'ziga m a’qul usu lda sh artn o m an i tuzishga y a ’ni 
shartnom a tuzish joyini (masalan, pudratchi joylashgan joyda yoki o'zi 
xohlagan joyda) buyurtm a usulini (telefon, internet, avtom at qurilmalar) 
tanlashga haqli. Buyurtmachi ishga b uyurtm a berar ekan, ishning holati, 
bajarilish uslubi, sifati haqida ko'rsatm alar berishi m umkin. Buning uchun 
tu rli ju rn a lla rd a n , rasso m -m o dely er eskizlaridan, n a m u n a sifatid a 
belgilangan m odellardan foydalanishga haqli.
B uy u rtm alar buyurtm achining va pudratchining m ateriali (xom- 
ashyosi)dan foydalanib bajariladi. P u d ra tc h i m aterial (xom -ashyo)ni 
buyurtm achi ko'z oldida ko'rib chiqishi va uning yaroqliligi to'g'risidagi 
fikrini aytishi shart.
A g a r p u d ra tc h i m ate ria ln in g y aroqsizligi yoki s ifa ti pastlig i, 
buyurtm achining ishni bajarish usuli haqidagi iltimosiga rioya qilishning 
im koni yo'q ligi, sh u n in g d e k , b a ja rila y o tg a n ish n in g p ishiq ligi va 
yaroqliligiga ta ’sir etishi mumkin bo'lgan, korxonaga bog'liq bo'lm agan 
boshqa holatlar mavjudligi to'g'risida buyurtm achini ogohlantirm agan 
ham da belgilangan shakldagi hujjatd a buni ko'rsatib o'tm agan bo'lsa, 
bajarilayotgan buyurtm aning sifati uchun javob beradi.
M aishiy p u d ra t sh artnom asida n azard a tu tilg a n b u y u rtm a la r 
pudratchining am alda bo'lgan norm ativ-texnik h u jja tla r (texnologiya,

---

sarf-xarajat normalari, lekal va boshqalar) asosida yoki ish muomalasidan 
kelib chiqqan holda kelishuvda nazarda tutilgan tartibda bajarilishi kerak.
B uyurtm ani bajarish m uddati buyurtm a qabul qilingandan keyingi 
k und an boshlab hisoblanadi. B uyurtm achi xohishiga ko‘ra buyurtm a 
shoshilinch rav ish d a bajarilishi mumkin. B unday holda b u y u rtm an i 
bajarish m uddati belgilangan shakldagi hujjatda ko‘rsatilgan buyurtm a 
qabul qilingan vaqt (kun, soat)dan boshlab hisoblanadi. A gar buyurtm ani 
bajarish m uddatining oxirgi kuni ish kuniga to‘g ‘ri kelmasa, m uddatning 
tugash kuni sifatida undan keyin keluvchi ish kuni qabul qilinadi.
O'ziga xos, nodir buyum larni ham da konstruksiyasi va chizmasi 
o‘zg artirilgan a p p a ra tla rn i bir m a rta tayyorlash va chet elda ishlab 
chiqarilgan buyum larni tuzatish pudratchi tomonidan buyurtm achi bilan 
kelishib belgilangan m uddatlarda bajariladi.
Ayrim hollarda buyurtm a buyurtm achi uyida ko'rsatilishi mumkin, 
b u n d a p u d r a tc h i b u y u r tm a c h i b ila n k e lish ilg a n v a q td a k elishi, 
buyurtm achi esa bajariladigan ish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishi 
shart.
B uyurtm achi quyidagi hollarda shartnomani bekor qilish huquqiga 
ega buladi:
agar pudratchi shartnom ani bajarishga o‘z vaqtida kirishmasa yoki 
buyurtm ani bajarish m uddati asossiz buzilayotgan bo‘lsa;
a g a r b a ja rilg a n ishdagi aniq lan g an k am ch ilik lar b u y u rtm a c h i 
tomonidan belgilangan m uddatda b artaraf etilm agan bo'lsa;
agar bajarilayotgan ishda jiddiy kamchiliklarga, shartnom adan chetga 
chiqishlarga yo‘l qo'yilgan yoki buyurtm a tuzatish m um kin bo'lmagan 
nu qsonlar bilan bajarilgan bo'lsa. Bunda, ag a r buyum buyurtm ach i 
m aterialid an tayyorlangan bo'lsa, buyurtm achi shu tu rd a g i shunday 
sifatdagi m ateriallardan boshqa buyum tayyorlab berilishini talab qilishga 
haqli.
S h a r tn o m a b e k o r q ilin g a n ta q d ird a b u y u r tm a c h i z a ra rn in g
shartnom a bekor qilingan vaqtda amalda bo'lgan narxlarda qoplanishini 
talab qilishga haqli.
A gar xo'jalik yurituvchi subyekt ishni shartnom a shartlaridan chetga 
chiqib yom on bajargan yoki ishda boshqa kamchiliklarga yo'l qo'ygan 
bo'lsa, buyurtm achi o'z istagiga ko'ra ko'rsatilgan kamchiliklar mutanosib 
m u d d a td a tek in tu za tib berilish ini yoki b u y u rtm a c h i yo'l qo'ygan 
n u q so n la rn i o'z m ab la g 'la ri bilan tu zatishga sa rfla g a n x a ra ja tla m i 
qoplashni, agar shartnom ada buyurtm achining bunday huquqi yoki ish 
uch un beriladigan pulni tegishlicha kamaytirish nazarda tutilgan bo'lsa,

---

talab qilishga haqlidir. Pudratchi b uyurtm achi bergan m aterial (xom- 
ashyo, buyum )dan noto'g'ri foydalanilganligi uchun javob beradi. Ish 
yakunlanganda yoki buyurtm a bekor qilinganda pudratchi m aterialning 
ortib qolgan qismini yoki b u y urtm an i bajarishga kirishm agan bo'lsa, 
uning hammasini qaytarishga m ajburdir. P udratchi buyurtm ani bajarish 
uchun buyurtm achiga berilayotgan m aterial sifati uchun javob beradi 
va m aterial sifatsiz bo'lib chiqqan holda, uni buyurtm achi talabiga ko'ra 
o'z hisobidan almashtirishga m ajburdir.
Tayyorlangan, tuzatilgan buyum lar, tuzatilgan uy-ro'zg'or mashina 
v a p rib o rla ri, ra d io e le k tro n a p p a r a tl a r b u y u r tm a c h i is h tiro k id a
tekshirilishi lozim Buyurtmachi pudratchi tomonidan shartnoma shartlariga 
muvofiq, bajarilgan ishni ko'rib chiqishga va qabul qilib olishga m ajburdir.
Agar buyurtm achi kafolat m uddatiga ega bo'lm agan buyum larni 
qabul qilishda pudratchiga ishni bajarishdagi shartnom a sh artlaridan 
chetga chiqishlarni darhol m a’lum qilm asa, u keyinchalik bu chetga 
chiqishlarni asos qilib keltirish huquqidan m ahrum bo'ladi. Ishni oddiy 
qabul qilishda aniqlanishi m um kin bo'lm agan b uy urtm ani bajarishda 
yo'l qo'yilgan chetg a chiqishlar va boshq a k am chilik lar to 'g 'risid a
buyurtm achi bu nuqsonlar aniqlangan zahoti korxonani xabardor qilishi 
kerak.
Buyurtm achi ko'rsatilgan xizm atlar haqini to'laganligini (buyumni 
olganligini) kvitansiyada yoki boshqa hisobga olish hujjatida o'z imzosi 
bilan tasdiqlaydi.
Pudratchi maishiy pudrat shartnom asiga haq evaziga bajariladigan 
qo'shimcha ishlar yoki xizmatlarni kiritishga buyurtm achini m ajbur qilishga 
haqli emas. Bu talab buzilgan taqdirda, buyurtm achi tegishli ish yoki 
xizmatga haq to'lashdan bosh tortishga haqli.
Buyurtm achi ish unga topshirilguncha istagan vaqtda belgilangan 
haqning u p ud rat shartnomasini bajarishdan voz kechganligi to'g'risidagi 
bildirishni pudratchi olgunga qad ar bajarilgan ishga m utanosib qismini 
va shartnomani bajarish maqsadida shu paytgacha qilingan xarajatlarni 
pudratchiga to'lab, agar bu x arajatlar ish uchun to'lanadigan haqning 
k o'rsatib o'tilgan qismiga kirm asa, m aishiy b u y u rtm a shartnom asini 
bajarishdan voz kechishga haqli. Shartnom aning buyurtm achini bunday 
huquqdan m ahrum qiluvchi shartlari o'z-o'zidan haqiqiy em as (FKning 
657-moddasi).
Buyurtm achi bajarilgan ish natijasini qabul qilish uchun kelm agan 
yoki ishni qabul qilishdan boshqacha tarzd a bo'yin tovlagan taqdirda, 
p u d r a tc h i b u y u r tm a c h in i yo zm a r a v is h d a o g o h la n tirib , b u n d a y

---

ogohlantirishdan keyin ikki oy o‘tgach, ishning natijasini oqilona narxda 
sotishga, tushgan pulni esa, undan o'ziga tegishli b o ig an butun toiovlarni 
chegirib qolib, FKning 249-moddasiga muvofiq buyurtm achining nomiga 
depozitga o'tkazishga haqli.
Ushbu moddaning birinchi qismida ko'rsatilgan hollarda pudratchi 
ish natijasini sotish o'rniga uni ushlab turish yoki keltirilgan zararni 
buyurtm achidan undirib olish huquqidan foydalanishi mumkin.
Buyurtm achi maishiy xizm atlar qiymatini korxonada amalda b oig an 
va tasdiqlangan, xizmatlarning h a r bir turiga ishlab chiqilgan kalkulyatsiya 
asosida tuziladigan narx va tariflar bo'yicha to'laydi.
Maishiy xizmatlarning narxi belgilanmagan bir m artalik ayrim turlari 
uch un bir m artalik kalkulyatsiya tuziladi va n arx buyurtm achi bilan 
kelishib olinadi. P u d ra tc h i buyurtm achi iltimosiga ko'ra b u yu rtm an i 
rasm iylashtirishda nazarda tutilm agan xizm atlarni bajargan taqdirda 
buyurtm achi ularning qiym atini qo'shimcha tarzda to'laydi.
Korxona ish bilan to'liq t a ’m inlanmagan davrda aholi talabini oshirish 
m aqsad ida korxona xizm atlarn in g am aldagi n arx la rid a n m avsum iy 
chegirishlarni qoilashga haqlidir.
P u d ra tc h in in g x iz m a tla r k o 'rs a tis h v a q tid a ish la tila d ig a n va 
xizm atlar qiym atiga kiritilm agan m ateriallari (xom-ashyo, buyum lari) 
qiym ati buyurtm achi tom onidan korxonada belgilangan narxlar bo'yicha 
q o 's h im c h a r a v is h d a to 'la n a d i. P u d r a tc h i s h a rtn o m a s h a rtla r in i 
b ajarm ag an taqdird a m aishiy xizm at ko'rsatishning alohida shartlari 
va qo'shim cha tu rla ri uch u n nazarda tutilgan ustam alar (qo'shimcha 
haq) undirilmaydi.
K o'rsatilgan xizm atlar qiym atini to'lashda “Aholiga maishiy xizmat 
ko'rsatish qoidalari”ga asosan quyidagi tartibga rioya qilinishi kerak:
- rad io e le k tro n a p p a ra tla r, poyabzal, k iy im -kech akn i tuzatish, 
sartaroshlik xizmatlari uchun haq buyurtm a bajarilgandan keyin olinadi;
- m u ra k k a b u y - r o 'z g 'o r te x n ik a sin i tu z a tis h xizm ati u c h u n
buyurtm achi pudratchi bilan kelishilgan, ammo 15 foizdan kam bo'lmagan 
m iqdorda oldindan haq to'laydi;
- mebelni tayyorlash va tuzatish, uy-joy va tu ra r joy bo'lm agan 
binolarni tuzatish va qurish, poyabzal tayyorlash va yakka tartibda kiyim 
tikish bo'yicha xizmatlar uchun buyurtm achi buyurtm ani rasmiylashtirishda 
ish qiymatining 50 foizi miqdorida avans to'lashi kerak;
- tantanali tad b irla rd a xizm at ko'rsatish, m arosim larni o'tkazish, 
aholini kurslarda o'qitish (haqi bir oy oldin to'lanadi) kinofotolaboratoriya 
v a s u ra tk a s h lik , k im y o v iy to zalash , k ir y u v ish , ovoz yozib olish

---

stu d iy a la ri, tra n s p o rt, m a’lu m o t-a x b o ro t, v o sitach ilik v a k o m fo rt 
xizmatlari uchun to'lovlar buyurtm ani rasm iylashtirishda to'liq to'lanadi.
Maishiy p u drat shartnomasida ishning bahosi taraflarning kelishuvi 
b ila n b e lg ila n a d i va u p u d r a t c h i e ’lon q ilg a n p r e y s k u r a n t d a
ko'rsatilganidan yuqori bo'lishi m um kin emas. Pudratchi ishni butunlay 
to p sh irg an id an so'ng b u y u rtm a ch i u n g a h aq to'laydi. T a ra fla rn in g
kelishuviga muvofiq buyurtm achi shartnom a tuzilayotganda ish uchun 
haqni to'liq yoki bo'nak berish yo'li bilan to'lashi mumkin.
B uyurtm achi istalgan xizmat turini rasm iylashtirishda o'z xohishiga 
ko 'ra uning qiym atini to'liq to'lashi m um kin. P u d ra tc h i tom onidan 
tayyorlangan va tuzatilgan bu yum larning kafolat m u d d a tla ri am aldagi 
s ta n d a rtla r, tex n ik s h a rtla r bilan an iq la n ad i va ta y y o r b u y u rtm a
egasi to m o n id an olingan k u n d a n b o sh la b h iso b la n a d i, b u y u m la r 
buyurtm ach i aybi bilan o'z vaqtida olinm agan taq d ird a - sh artn o m ad a 
k o 'rsa tilg a n b u y u rtm a n i b a ja rish m u d d a ti tam om b o 'lg an k u n d a n
boshlab hisoblanadi.
B uyurtm achi maishiy xizmat sifatiga oid e ’tirozlarni bu y u rtm an i 
qabul qilish va berish joyida belgilangan kafolat m uddatlari mobaynida, 
kafolat m uddati bo'lmagan buyum larga e’tirozlami esa b u yu rtm an i olish 
vaqtida bildirishga haqlidir. Buyurtm ani uyda bajarish uch un xodimlar 
b u y u r tm a c h i b ila n k e lis h ilg a n v a q td a k e lm a s a , b u y u r t m a c h i
pudratchidan yetkazilgan moddiy zararni to'lashni talab qilishga haqlidir.
P udratchi buyurtm achi e ’tirozini darhol, qo'shim cha o'rganish va 
tekshirishni talab qiladiganlarini esa - e ’tiroz bildirilgan k undan boshlab 
15 kun mobaynida ko'rib chiqishi kerak.
Pudratchining shartnoma shartlaridan ish sifatini yom onlashtiradigan 
darajada chetga chiqishi yoki boshqa kamchiliklar bilan bog'liq d a ’volar 
buyurtm achi tomonidan ish qabul qilib olingan k u n d a n boshlab 6 oy 
mobaynida, agar nuqsonlarni ishni qabul qilib olishning oddiy usulida 
aniqlash m um kin bo'lmasa - ish qabul qilib olingan k un dan boshlab bir 
yil mobaynida berilishi mumkin.
Qurilma va inshootlardagi ishni qabul qilib olishning oddiy usulida 
aniqlanishi m um kin bo'lmagan kamchiliklarga oid d a ’voni buyurtm achi 
ish qabul qilib olingan kundan boshlab uch yil m obaynida berishi mumkin.
A gar shartnom ada kafolat m u d d ati nazarda tu tilg a n va ishdagi 
nuqsonlar to'g'risidagi m urojaat kafolat m uddati doirasida berilgan bo'lsa, 
d a’vo m uddati nuqson to'g'risida m urojaat qilingan kundan boshlanadi.
P u d ra tc h i b u y u rtm a n i b a ja rish m u d d atin i b u z g a n ta q d ird a , u 
b u y u rtm ach ig a h a r b ir kun u ch u n b u y u rtm a n in g b u y u rtm a qabu l

---

qilingan paytdagi qiymatining 1 foizi miqdorida, lekin ish yoki buyurtm a 
qiym atining 50 foizidan ortiq bo'lmagan miqdorda penya to'laydi.
B u y u rtm a c h i bajarilg an b u y u rtm an i o'z v aq tida olib ketm agan 
hollarda pudratchi buyurtm achidan kvitansiyada ko'rsatilgan buyurtm ani 
bajarish m uddati tam om bo'lgan kundan boshlab kechiktirilgan h ar bir 
kun uch u n ish qiymatining 1 foizi miqdorida, lekin ish qiymatining 50 
foizidan ortiq bo'lmagan m iqdorda penya undiradi.
B u y u rtm a sifatsiz bajarilgan taqdirda pudratchi buyurtm achiga ish 
va xizm atlarning b u y u rtm an i bajarish vaqtidagi qiym atining 20 foizi 
m iqdorida neustoyka to'laydi.
B uyurtm achiga tegishli bo'lgan buyum (material, xom-ashyo)ni to'liq 
yoki qism an yo'qotgan (ishdan chiqargan) pudratchi uch kun m uddatda 
uni x u d d i sh un day b uy u m (m aterial, xom-ashyo) bilan alm ashtirishi 
yoki b u y u rtm ach ig a yetkazilgan zararni shu v aq td a am alda bo'lgan 
n arxlard a qoplashi kerak.
P u d r a tc h i v a b u y u r tm a c h i o 'r ta s id a y u z a g a k e lg a n n izolar 
pudratch ilar rahbariyati tomonidan yoki sud orqali hal qilinadi.