Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

37-bob. P U D R A T TO 'G 'RISIDA UM UM IY Q OIDALAR
1. P u d ra t sh artn o m a sin in g tu sh u n ch a si va h u q u q iy b elgilari
P u d ra t shartnom asi bozor iqtisodiyoti sharoitida ko‘p uchraydigan 
ham da kishilarning turm ushida juda ko‘p qoilaniladigan shartnom alardan 
biri hisoblanadi. P u d ra t sh a rtn o m a si tuzish orqali ishlab chiqarish 
texnikasiga oid texnika vositalarini tayyorlash, yasab berish, uy-joylar, 
binolar, inshootlar qurib berish, q ay ta tiklash, t a ’m irlash, loyihalash, 
qidiruv ishlari, ilmiy-tadqiqot ishlari, tajriba-konstruktorlik va texnologik 
ishlarni bajarish kabi m unosabatlar vujudga keladi.
P u d ra t munosabatlari turli davrlarda aholining maishiy ehtiyojlarini 
qondirishning asosiy vositasi hisoblangan. Bu shartnom a turi h a r qanday 
“izm”larda ham o‘z aham iyatini yo'qotmagan, aksincha turli normativ 
h u j ja tl a r o rq a li ta r tib g a so lin g a n va ta k o m illa s h tirilib borilgan. 
M amlakatimizda mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq p u d rat ishlarini 
bajarish iqtisodiy islohotlarni am alga oshirish borasida ichki va tashqi 
siyosatning asosiy m e ’zon larid an biriga ay lang an d esak m ubolag‘a 
boim aydi. Shu sabab ham bozor iqtisodiyoti qonuniyatlari asosida pudrat 
ishlarini bajarish hayotiy zaruratga aylanib bormoqda.
Yuqorida ta ’kidlab o'tganimizdek, pudrat munosabatlari kecha paydo 
b o ig an m unosabat emas. M azkur shartnom a tu ri qadimgi Rim huquqi 
davridanoq bizga m a iu m Aniqrog‘i, Rim huquqi sivilistlari ham pudrat 
m unosabatlarini, uning vujudga kelish asoslarini, m unosabatni tartibga 
solish usul va vositalarini, nizolarni b artaraf etish masalalarini ilmiy va 
amaliy tadqiq etishga harak at qilishgan ham da u davrda am alda boigan 
turli norm ativ hujjatlar orqali tartibga solishga harak at qilishgan Pudrat 
shartnom asi (locatio-conductio operis) rim huquqida ashyolarni, ishlar 
va xizm atlarni ijaraga berish shartnom asi (locatio-conductio) ning bir 
tu ri sifatida qaralgan1. O.S.Ioffe va E.A.Suxanovlarning ta ’kidlashlaricha 
Rim huquqida ijaraning uch ko‘rinishi b o ig a n Ular narsalarni ijaraga 
berish, xizm atlarni ijaraga berish va ishlarni ijaraga olish. Qonunchilik 
tizimida narsalarni ijaraga olish yaxshi rivojlangan. Xizmat ko‘rsatish va 
ishlar bajarish shartnom alarining o'xshash tomonlari boiganligi sababli, 
bir-biridan predm eti bilan farqlangan2.