Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

5-§. Korxonani ijaraga berish shartnomasi
5.1. Korxonani ijaraga berish shartnomasi
tushunchasi va huquqiy belgilari
Fuqarolik Kodeksining 579-moddasining 1-qismida korxonani ijaraga 
berish shartnom asi nazarda tutilgan boiib, unga ko'ra: “Korxonani ijaraga 
berish shartnom asi bo'yicha ijaraga beruvchi ijaraga oluvchiga vaqtincha 
egalik qilish va foydalanish uchun m ulkiy kom pleks sifatida b u tu n
korxonani yoki uning bir qismini haq evaziga berish majburiyatini oladi, 
ijaraga beruvchi boshqa shaxslarga o'tkazishi m um kin boim agan huquq 
va m ajburiyatlar bu ndan m ustano”.
Berilgan t a ’rifga k o'ra korxonani ijaraga berish shartnom asining 
huquqiy belgilari quyidagicha.
Birinchidan, 
s h a rtn o m a ikki tom onlam a h a ra k te rg a ega, y a ’ni 
shartnom a taraflarining h a r birida ham huquq, ham m ajburiyat m avjud;
Ikkinchidan, 
sh a rtn o m a haq b a ra v a rig a tuziladi, y a ’ni ija rag a
beruvchi b u tu n korxonani yoki uning bir qismini haq evaziga ijaraga 
oluvchiga berish m ajburiyatini oladi;
Uchinchidan, 
shartnom a konsensual harakterga ega.
K o r x o n a n i i ja r a g a b e r is h s h a r tn o m a s i n a tija s id a i ja r a g a
1 «Граж данское право России» Часть вторая. О бязательственное право: Курс
лекций, стр.232.

---

b eruv chid an ijaraga oluvchiga m ulk huquqining faqat ikki elem enti, 
egalik qilish va foydalanishgina o'tadi. T a sa rru f qilish esa m ulk do r 
qo'lida saqlanib qoladi.
K orxonani ija rag a b erish sh a rtn o m a si m u d d atli s h a rtn o m a la r 
tarkibiga kirib, bu m uddat shartnom ada aniq belgilab qo'yiladi. Korxonalar 
uchun bu m uddat 5 yildan kam bo'lmasligi lozim.
Korxonani ijaraga berish m ulk ijarasining alohida tu ri sifatida 
belgilanishi quyidagi xususiyatlar bilan ifodalanadi.
1. 
Korxonaning faoliyati bevosita ishlab chiqarish bilan bog'liq. 
f
2. Korxona ko'chmas m ulk tarkibiga kiradi.
3. 
Korxona Fuqarolik-huquqiy m unosabatlarning mustaqil tijoratchilik 
faoliyatini amalga oshiruvchi yuridik shaxs maqomiga ega subyektidir.
Korxona ijaraga berilayotganda ijaraga beruvchining k redito rlar 
oldidagi m ajb u riy a ti. K orxona ija ra g a b e rilish i n a tija sid a ija ra g a
beruvchining shu korxonaga oid b arch a q arz m ajb u riy atlari ijaraga 
oluvchiga o'tishi munosabati bilan Fuqarolik Kodeksi shu m ajburiyatlar 
b o 'y ic h a k re d ito rla rn in g h u q u q la rin i h im o y a la sh n in g q o 's h im c h a
choralarini belgilagan.
Ju m la d a n , sh a rtn o m a tu zish ja ra y o n id a ija ra g a b e ru v c h i o'z 
qarzlarini ijaraga oluvchining zimmasiga o'tkazishi haqida kreditorlarini 
yozma ravishda ogohlantirishi shart, kreditorlar bunga rozi bo'lm asalar, 
o g o h la n tirish n i olgan v a q td a n b o sh lab u c h oy d a v o m id a ija ra g a
beruvchidan tegishli m ajburiyatlarni bekor qilishni yoki m u d d atid an
oldin bajarishni va shu tufayli yetkazilgan zararni qoplashni talab qilishga 
haqli. Agar shu m uddatda m azkur talab lard an birontasi bildirilmasa, 
kred ito r tegishli qarzning ijarachiga o'tkazilishiga rozilik b erg an deb 
hisoblanadi.
Ijaraga beruvchidan m ajburiyatlarni bekor qilishni yoki m uddatidan 
oldin bajarishni va zararni qoplashni talab qilgan kreditorlar bilan hisob- 
kitob qilib bo'linganidan keyingina korxona ijarachiga topshirilishi mumkin.
Korxona mulkiy kompleks sifatida ijaraga berilganidan keyin ijaraga 
beruvchi bilan ijaraga oluvchi topshirilgan korxona tarkibiga kiritilgan 
va ijaraga oluvchiga kreditorning roziligisiz o'tkazilgan qarzlar bo'yicha 
solidar javobgar bo'ladilar.
Agar qonun hujjatlarida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo'lmasa, 
ijaraga beruvchining tegishli faoliyat bilan shug'ullanish uchun m axsus 
ruxsatnom a (litsenziya) asosida olgan huquqlari ijaraga oluvchiga berilishi 
m um kin emas. Ijarachi m axsus ruxsatnom a (litsenziya)si bo'lmaganligi 
s a b a b li b a ja ra o lm a y d ig a n m a jb u r iy a tla r n i s h a rtn o m a b o 'y ic h a

---

topshirilayotgan korxona tarkibiga kiritish ijaraga beruvchini kreditorlar 
oldidagi tegishli m ajburiyatlardan ozod qilmaydi.