Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Birinchidan, 
intellektual mulk obyektlaridan faqatgina seleksiya 
yutuqlari tirik borliq, jonli tabiat ustida olib boriladigan tadqiqotlar 
mahsuli hisoblanadi. Odam irsiyati va genini o'zgartirish orqali sun’iy 
odam yaratish haqidagi ta’limotlar ijodiy faoliyat sanalmaydi va ko'pchilik 
davlatlarda bunday tadqiqotlar o'tkazish qat’iy taqiqlangan.
Ikkinchidan, 
seleksiya yutuqlarini yaratish jarayoni o'zining 
murakkabligi va uzoq davom etishi bilan ajralib turadi.
Uchinchidan, 
seleksiya yutuqlari intellektual mulkning obyektiv 
shaklga keltirilgandan so'ng muhofaza etiladigan obyektlari jumlasiga

---

emas, balki tegishli davlat organi tomonidan beriladigan maxsus himoya 
hujjati orqali muhofaza etiladigan obyektlaridan sanaladi.
To‘rtinchidan, 
garchi, seleksiya yutuqlari patent bilan muhofaza 
etilsada, ular intellektual mulkning patent huquqi instituti obyekti 
hisoblanmaydi. T.E.Kaudo' rovning fikricha, seleksiya yutuqlari sanoat 
mulki (ixtirolar, foydali modellar, sanoat namunalari) obyekti hisoblanadi1. 
A.P.Sergeevning fikricha, seleksiya yutuqlari intellektual mulkning 
an’anaviy institutlari (mualliflik huquqi va turdosh huquqlar, patent 
huquqi, fuqarolik muomalasi ishtirokchilari va ular ishlab chiqarayotgan 
mahsulotni shaxsiylashtiruvchi vositalar)dan o'zining muhofaza etilayotgan 
obyekti huquqiy tartibga solinishi bilan farq qilib, intellektual mulkning 
noan’anaviy obyekti hisoblanadi2.
Noan’anaviy obyekt atamasi shartli ravishda ishlatilgan bo'lib, ilmiy- 
ijodiy faoliyat nafaqat adabiyot va san’at, sanoat mulki sohasida balki, 
ijtimoiy turmushning boshqa sohalarida ham olib boriladi va ana shu 
sohalardagi (masalan, seleksiya yutuqlari bilan birga topologik-integral 
mikrosxemalar, xizmat va tijorat sirlari) ijodiy va ilmiy mehnat natijalari 
intellektual mulkning an’anaviy obyektlaridan farq qilishligi uchun ulami 
umumiy institutga birlashtirib, shartli ravishda intellektual mulkning 
noan’anaviy obyektlari deb yuritiladi.
Beshinehidan, seleksiya yutuqlarini yaratish davlat nazorati va qo'llab- 
quwatlashi ostida amalga oshiriladi hamda davlatning maxsus me’yoriy 
hujjatlari bilan davlat organlariga seleksiya yutuqlarini yaratish va shu 
sohada ilmiy tadqiqotlar o'tkazishni tashkillashtirish topshirig'i yuklatiladi 
Masalan, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999- yil 28- 
iyundagi “ Boshoqli don ekinlarini navlar bo'yicha joylashtirishni 
takomillashtirish, ularning seleksiyasi va urug'chiligini yaxshilashga doir” 
qaroriga muvofiq boshoqli don ekinlari navlarini yangilash va ulami navlarga 
ko'ra joylashtirish dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish bo'yicha doimiy 
ishlovchi respublika komissiyasining asosiy vazifalari jumlasiga: ilmiy-tadqiqot 
institutlari, tajriba stansiyalari, idoraviy bo'ysunishidan qat’iy nazar nav 
sinash uchastkalarining faoliyatini tahlil qilish, seleksionerlar va 
urug'shunoslami rag'batlantirish yuzasidan takliflar tayyorlash, kiritiladi.
1 Каудыров T.E. Гражданско-правовая охрана объектов промышленной 
собственности в Республике Казахстан. Автореф.дисс....док. юрид..наук. -Алматы, 
2002. -13 с.
2 Гражданское право. /Под ред. Ю.К.Толстого, А.П.Сергеева. Т. 3. -М.: Проспект. - 
1998. -20 с.

---