Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

2. U y -jo y g a bo‘lg a n m u lk huquqi
Uy-joy sohasidagi ko'chmas m ulk xususiy mulk yoki davlat mulki 
b o 'lis h i h a m d a q o n u n h u j ja tl a r i d a b e lg ila b q o 'y ilg a n t a r tib d a
mulkchilikning bir shaklidan boshqa shakliga o'tishi mumkin.
O'zbekiston Respublikasi hududida fuqarolar, yuridik shaxslar va 
davlat uy-joyga bo'lgan m ulk huquqining subyekti bo'lib hisoblanadilar.
Uy-joyga bo'lgan mulk huquqi muddatsiz bo'lib, yuridik va jismoniy 
shaxslarning, davlatn ing hu q u q larin i ham da qonun bilan m uhofaza 
qilinadigan manfaatlarini buzmagan holda shaxsning o'ziga tegishli uy-joy 
binosiga o'z xohishi va manfaatlariga ko'ra egalik qilish, undan foydalanish 
va uni boshqarish, shuningdek o'zining mulk huquqi buzilishini bartaraf 
etishni talab qilish huquqidan iboratdir. Uy-joy binolarining ko'rinishini 
o'zgartirishga, ulam i qayta qurish yoki buzishga davlat hokimiyati mahalliy 
organlarining tegishli ruxsatnomasi bo'lgan taqdirdagina yo'l qo'yiladi.
Uy-joy binolari, kvartiralar, binoning bir qismi, kvartiraning bir qismining 
xususiy mulkligi miqdor, o'lcham va qiymat jihatidan cheklanmaydi
Fuqarolarning xususiy m ulki bo'lgan uy-joy binolari, kvartiralar 
olib qo'yilishi, m ulkdor esa uy-joy binosiga, kvartiraga egalik huquqidan 
m ahrum etilishiga yo'l qo'yilmaydi, qonunda belgilangan hollar bundan 
mustasno. Uy-joy faqat qonunda belgilangan hollarda va tartibda sudning 
qaroriga asosan m ajburiy tarzda olib qo'yilishi mumkin.
T a ’k id la b o 'tilg a n id e k , u y -jo y n in g u m u m iy m ulk b o 'lish i o'z 
navbatida ikki tu rg a bo'linadi. Birinchisi, uy-joy m ulqdorlardan h a r 
birining ulushi aniqlab qo'yilgan - ulushli mulk, ikkinchisi esa, ulushlar 
aniqlab qo'yilm agan — birgalikdagi mulk holida bo'ladi.
Um um iy ulushli m ulkda m ustaqil ravishda boshqa shaxsga berilishi 
m um kin bo'lm agan obyektlar quyidagilardan iborat: uylarning umumiy 
joylari, u stu n va to'sinlar, k v a rtira tashqarisidagi yoki ichkarisidagi, 
b ittadan ortiq kvartiraga xizm at qiluvchi mexanik, elektr, sanitariya- 
texnika, boshqa turdagi qurilmalari.
K vartira miqdori tu rar-jo y binosining um um iy mol-mulkidagi o'z

---

ulushini boshqa shaxsga berishga, shuningdek b u ulushning kvartiraga 
bo'lgan m ulk huquqidan alohida tarzda boshqa shaxsga o'tishiga olib 
keluvchi o'zga harakatlarni amalga oshirishga haqli emas.
S h u o'rinda yana bir holatni eslatib o'tish joiz bo'ladiki, bund a 
qonunchilik mulkchilik turlarining o'zgarishi m unosabati bilan uy-joyga 
nisbatan egalik huquqi ham o'zgarishi mumkinligini nazarda tutadi. Qaysiki 
bu: dav lat korxonalari, m uassasalari va tashkilotlarini mulkchilikning 
boshqa shakliga o'tkazish yoki tugatish chog'ida ularning to'la xo'jalik 
y u ritish id a yoki operativ b oshqaruvida bo'lgan uy -jo y fondi u sh b u
korxonalar, muassasalar va tashkilotlar huquqiy vorislarining (agar ular 
qonun talablariga ko'ra aniqlangan bo'lsalar), boshqa yuridik shaxslarning 
to'la xo'jalik yuritishiga yoki operativ boshqaruviga yoxud belgilangan 
tartib d a fuqarolarning barcha uy-joy huquqlarini, shu jum ladan, uy- 
joyni xususiylashtirish huquqini saqlab qolgan holda m ahalliy davlat 
hokimiyati organlarining yuritishiga o'tkazilishi lozim. Bunday holatlarda 
uy-joyning yangi egasi ilgari tuzilgan ijara shartnom asi shartlari asosida 
aynan shu uy-joyni ijaraga beruvchiga aylanadi.
D avlat uy-joy fondiga qarashli uylardagi uy-joy binolari uy-joy 
sharoitlarini yaxshilashga muhtoj bo'lgan fuqarolarga ijara shartnomasi 
bo'yicha uy-joy sharoitlarini yaxshilash uchun tuzilgan m avjud navbatga 
m uvofiq, m ahalliy davlat hokim iyati o rganlarining q aroriga binoan 
beriladi.
Uy-joy sharoitini yaxshilashga muhtoj bo'lgan fuqarolarga uy-joy 
berish tartibi va imtiyozlar ro'yxatini O'zbekiston Respublikasi Vazirlar 
M ahkam asi belgilaydi. Uy-joy berishning bunday tartibga solinishi aynan 
shu sohada adolat prinsi p lan n in g yan ad a m u stahkam lan ishini to'la 
ta ’minlaydi.
Shaxsga xususiy mulk sifatida qarashli bo'lgan uy, kvartirani ijaraga 
olish shartnomasining shartlari taraflarning o'zaro kelishuviga muvofiq 
belgilanadi.
Uy-joy binosini ijaraga olish huquqi davlat uy-joy fondiga qarashli 
uylardan qonun hujjatlarida belgilangan uy-joy m aydonining ijtimoiy 
normasi doirasida uy-joy binolarini oluvchi fuqarolarga beriladi.
Davlat uy-joy fondiga qarashli uylarda ijara shartnom asi bo'yicha 
yashovchi fuqarolarning bu uylarda yashaydigan boshqa fuqarolar ko'chib 
ketgan taqdirda uy-joy binosini egallab tu rg an m aydonidan q a t’iy nazar, 
ijaraga olish huquqi saqlanadi. Fuqarolarda esa uy-joyni bergan davlat 
hokim iyati organlariga yoki k orxonalar, m uassasalar, tashk ilotlarg a 
ijtimoiy norm adan ortiqcha m aydonga ega bo'lgan uy-joy binolarini

---

ijtimoiy norma doirasidagi uy-joy binolariga almashtirib berish to'g'risida 
iltimos bilan m urojaat qilish huquqi saqlanib qolinadi.
Uy-joy binolarini ijaraga olish shartnomasi mahalliy davlat hokimiyati 
organlari, davlat korxonalari, muassasalari, tashkilotlari tom onidan uy- 
joy m aydoni oluvchi fuqarolar bilan qonun h u jjatlarida belgilangan 
tartibda tuziladi.