Toshkent davlat texnika universiteti tasdiqlayman

Muammo va masala. Muammo va masala. Ko‘pincha muammo masala bilan bog‘lanadi va hatto u bilan tenglashtiriladi, bunda muammo muhim, murakkab masala ekanligi qayd etiladi. 0 ‘z-o‘zidan ravshanki, bu fikr uncha to‘g‘ri emas. Har qanday muammo masala bilan bog'liq, deb aytish mumkin, biroq har qanday masala ham muammo bo ‘la olmaydi. Muammo masalada o’zining to ‘liq ifodasini topadi. Har qanday muammo o‘zagini bosh masala tashkil etadi. Murakkab muammo bir qancha alohida muammolarga bo‘linishi va tegishli ayrim masalalarda o‘z ifodasini topishi mumkin. Biroq muammoning muhim xususiyati shundaki, uni yechish, uni ifodalovchi masalalarga javob topish uchun «eski» bilim doirasidan chetga chiqish lozim. Umuman masalaga kelsak, uni yechish uchun «eski» bilimning o‘zi kifoyadir. Bunday masala, qay darajada muhim va murakkab boMmasin, fan uchun muammo hisoblanmaydi. Nafaqat muammo bilan masalani, balki muammo bilan muammo g‘oyasini ham farqlash lozim. G'oyada muammoni yechish yo ‘llari ко ‘rsatilmaydi, balki faqat qo’yiladi. Rivojlantirilgan muammoda esa uni yechish yoilari ham ko‘rsatiladi. Odatda, «barvaqt» ko‘tarilgan, ya’ni «yechish yo‘llari» hali aniqlanmagan muammolar g‘oya darajasida qoladi. Ayni vaqtda, muammoni rivojlantirish uni yechish demakdir. Garchi muammoni qo‘yish va uni yechish sifat jihatidan har xil jarayonlar bo‘lsa-da, ularni aniq farqlash mumkin emas. Muammoni qo‘yish bir vaqtning o‘zida uni echishga kirishishdir. Tadqiqotchi muammoni qo‘yish yo‘lida qancha ilgarilagan bo‘lsa, u muammoni echishga shuncha yaqinlashadi. Tadqiqot obyekti haqidagi bilimning to‘liq emasligi soxta muammolar tug‘dirishi mumkin (masalan, «mangu dvigatel» muammosi). Shunday qilib, muammo - bilish jarayonining rivojlanishi mobaynida obyektiv tarzda yuzaga keluvchi, yechimini topish muhim amaliy yoki nazariy ahamiyatga ega bo‘lgan masala yoki masalalar majmuidir.
Katta, muhim, ikkinchi darajali muammolar. Katta va muhim muammolarning qo ‘yilishi fan tarmoqlarining rivojlanishini bir necha yillarga va hatto o’n yilliklarga belgilab berishi mumkin. Bunga mashhur «Gilbert muammo lari» - D. Gilbert 1900-yil matematiklarning Parijdagi xalqaro kongressida so‘zlagan ma’ruzasida ta’riflab bergan va XX asr mobaynida matematikaning rivojlanish jarayonini belgilagan 23 muammo misol bo‘lib xizmat qilishi mumkin.