Toshkent davlat texnika universiteti tasdiqlayman

Ammonifikatsiya jarayoni. Oʻsimlik va hayvonlar qoldiqlarida juda koʻp miqdorda organik moddalar boʻladi. Ularning mineral moddalarga aylanishi oʻsimliklarning azot bilan oziqlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. Oqsillarning chirishi natijasida ammiak (HN₃) hosil boʻlgani uchun bu jarayon ammonifikatsiya deyiladi. Odatda bu jarayon oqsilning chirishi deb aytiladi. Oqsilning chirishi jarayonida ammiakdan tashqari, H₂S, indol (C₈H₇N), metil-merkaptan (CN₃CH), fosfat kislota (H₃PO₄) va boshqa birikmalar hosil boʻlib, yoqimsiz hid ajraladi. Ammonifikatsiya jarayoni aerob, anaerob va fakultativ anaerob sharoitlarda boraveradi, lekin aerob sharoitda u tezlashadi.
Aerob sharoitda yashab, oqsilning chirishida ishtirok etadigan bakteriyalardan biri oval shaklli spora hosil qiladigan kichik tayoqchasi – Basillus mikoides (Bacillus mycoides) boʻlib, batsilla peritrix xivchinlangan, oqsilni ammiakkacha parchalaydi. Qattiq oziq muhiti betida zamburugʻ misellalari (iplari)ga oʻxshash koloniyalar hosil qiladi. Oqsilning chirishida pichan batsillasi (Bacillus subtilis) ham faol qatnashadi.
Oqsilning anaerob sharoitda parchalanishida qatnashadigan Basillus putrifikans (Bacillus putrificans) boʻlib, spora hosil qiluvchi, baraban tayoqchasi shaklidagi batsilladir. Uzunligi 5-6 mkm, yoʻgʻonligi 0,6-0,8 mkm, peritrix xivchinlangan. Patogen ammonifikatorlarga qoqshol kasalligini keltirib chiqaruvchi Bacterium tetani misol boʻladi.
Fakultativ anaerob sharoitda (aerob va anaerob sharoitda hayot kechiruvchi) oqsilni parchalovchi Proteus vulgaris (Proteus vulgaris) nomli bakteriya esa ingichka tayoqchalar shaklida, spora hosil qilmaydi. Oqsilni parchalashi natijasida indol (C₈H₇N) va vodorod sulfid (H₂S) hosil boʻladi. Agar muhitga uglevod berilsa, bu holda karbonat angidrid va vodorod gazlari ham ajraladi.
V.N. Shaposhnikov koʻrsatganidek, oqsillarning parchalanishi ikki yoʻl bilan boradi: