Тошкент Давлат техника

Кabinani ta’mirlash uchun uskuna, moslama va asboblar. Кabina uchun tayyor ehtiyot qismlar bo‘lmaganligi sababli, uning alohida detal va uzellari ta’mirlanadi, yanigilari ham yasalishi mumkin. Buning uchun maxsus uskuna, moslama va asbob kerak bo‘ladi. Listni qirquvchi qiyshiq pichoqli, richagli, rolikli qaychilar; diskli arralar, maxsus profilga ega bo‘lgan qaychilar, truba kesish dastgohlari shular jumlasidandir. Ulardan tashqari, kabina va uning old qismini ta’mirlash uchun to‘g‘rilash plitalari kerak bo‘ladi. Detallarni ta’mirlash va yasashda asboblar to‘plamidan foydalaniladi.
To‘g‘rilash kuraklari va kabina ichki egri qismining shikastlangan joylarini silliqlash uchun qo‘llaniladi. To‘g‘rilash ilgaklari va to‘g‘rilash qiyin bo‘lgan ichki notesliklarni bolg‘a bilan to‘g‘rilashda kabinani ushlab turish uchun zarur. Moslama turli xildagi shakilga ega bo‘lgan qirralarni to‘g‘rilash uchun mo‘ljallangan. Moslamaning bir tomonida bortlarni egish uchun ilgak, ikkinchi tomonidan esa yuzalarni tozalash va kesish uchun kesgich mavjud. Turli shakldagi sandonlar va to‘g‘rilash asbobi sifatida foydalaniladi. Dastgoh yuzalarni bo‘yoqdan va payvand choklarini tozalash uchun xizmat qiladi. Bunda rashpil polotnosining egriligi barashkani aylantirib o‘rnatiladi va uni kabina sirtining egriligiga moslanadi. Bolg‘a mustahkamligi yuqori bo‘lgan list materialni cho‘zish va tekislash uchun mo‘ljallangan. Uruvchi qismi g‘adir-budur bo‘lgan yirik bolg‘alar va tekislash uchun, uruvchi qismi sferik shaklda bo‘lgan bolg‘alar va cho‘zish uchun, uruvchi qismi tekis bo‘lgan bolg‘alar to‘g‘rilash uchun foydalaniladi. Rezina bolg‘alar kabinaning kam shikastlangan joylarining bo‘yoqlarini tirnamasdan to‘g‘rilash uchun kerak.
Gidravlik silindrga ega bo‘lgan maxsus moslamalar komplekti shikastlangan joylarni dastlabki to‘g‘rilash uchun qo‘llaniladi. Bundan tashqari, kabinani ta’mirlashni engillashtirish va operasiyalarni yuqori sifatli bajarish uchun turli xildagi dastaki asboblardan foydalaniladi.
Egilgan sirtlarni tekislash texnologiyasi. Кabinaning egilgan sirtlari urib chiqarish va bolg‘alash yo‘li bilan tekislanadi.
Panelning qabariq qismidagi chuqurni to‘g‘ri geometrik shakl olgunga qadar urib chiqarish yo‘li bilan xomaki tekislash jarayoni vikolotka deyiladi. Vikolodkadan so‘ng panel sirtini uzil-kesil tekislash va unga juda tekis shakl berish jarayoni rixtovka deyiladi.
Vikolotka operasiyasi quyidagi tartibda olib boriladi: paneldagi chuqurcha tagiga tutib turgich o‘rnatiladi va u qo‘lda panelga zich qilib siqiladi. Maxsus bolg‘a bilan chuqurchaga urib, panelning shikastlanmagan qismi sathigacha chiqariladi. Chuqurchalar vikolotkalangandan so‘ng yuza rezina yoki yog‘och bolg‘a bilan urib bir oz tekislanadi. Кabinaning chiqarilgan panellaridagi va uzellaridagi chuqurchalarni plitada ham to‘g‘rilash mumkin. O’tkir qirralari va bukilib qolgan joylari bo‘lmagan kattaroq, chuqurchalar o‘rtasidan boshlab sekin-asta chet tomonga surib tekislanadi. O’tkir burchakli ezilishlar o‘tkir burchakdan yoki bukilgan joylaridan boshlab urib chiqariladi. Chuqur bo‘lmagan ezilishlar chapdan boshlab sekin-asta markaz tomon surib urib boriladi. Vikolotkada shunga e’tibor berish kerakki, urishlarni ko‘paytirish va kuchaytirish bilan metallni cho‘zib yubormaslpk kerak. Vikolotkadan so‘ng yuza rezina bolg‘ga bilan tekislanadi keyin rixtovkalanadi.
Rixtovka qo‘lda va mexanizasiyalashgan usulda olib borilishi mumkin. Qo‘lda rixtovkalash, ta’mirlanadigan panel profiliga qarab maxsus bolg‘alarda va ushlab turgichlarda amalga oshiriladi. Tortilgan yuza tagiga bir ko‘l bilan panelga siqilgan holda tutkich ko‘yiladi, ta’mirlanadigan yuza tomonga rixtovka bolg‘asi bilan tez-tez, tutkichga tegadigan qilib uriladi. Bunda urish bo‘rtgan joylar cho‘ktirilib, botiq joylarini ko‘tarib, sekin-asta bir nuqtadan ikkinchisiga ko‘chiriladi. Rixtovkani shunday bajarish kerakki, g‘uddalarni qo‘l kafti sezmasin. To‘g‘rilashda bolg‘aning kallagi bugun tekisligi bilan urilsin. Bolg‘a kallagining o‘tkir qismi bilan urganda yuzada chandiqlar qoldiradi, uni to‘g‘rilash esa ancha mushkul.
Rixtovkadan so‘ng panel sirti mayin tishli egov bilan ohista egovlanadi. Egov yordamida pastliklar ham aniqlanadi.
Bunlay pastliklar cho‘zilib, yalpi yuza olgunga qadar rixtonkalaniladi Bolg‘alashdan qolgan kichik bo‘rtmalar, chuqurchalar, nafaqat bu joylarni bo‘yashni qiyinlashtiradi, ko‘p hollarda esa bo‘yashdan so‘ng ham sezilarli bo‘lib qoladi,
Agar panel metalli deformasiyalanganda bir oz cho‘zilsa, detal sirtida bo‘rtma hosil bo‘ladi. Bu nuqson sovuq shig‘ovlash yoki qizdirib tortish usullarida bartaraf etiladi. Agar chuqurchalar uncha katta bo‘lmasa yoki ular to‘g‘rilangandan so‘ng ham qolsa, ular plastik massani gaz alangasida purkash yo‘li bilan to‘ldirib to‘g‘rilanadi.
Gaz alangasida purkash uchun PFN-12 to‘ldirgichidan foydalaniladi. Bu to‘ldirgich detal yuzasiga UPN-4 qurilmasi yordamida purkaladi.
Gaz alangasida purkash uchun PPF-37 kukunidan ham foydalanish mumkin u 200±5ºS bo‘lgan quritish temperaturasiga bardosh beradi. Bu kukun PFN-12 dan shunisi bilan farq qiladiki, uning tarkibiga past bosimli polietilen mavjud.
PFN-12 to‘ldirgichni yuzaga purkash texnologik jarayoni bir necha operasiyani o‘z ichiga oladi.
Dastlab detal yuzasi yaxshilab zang, oksidlar va boshqa iflosliklardan mexanik aylanma diskli po‘lat cho‘tka yordamida tozalanadi. Shundan so‘ng aseton yoki erituvchi bilan yog‘sizlantiriladi. Ta’mirlanadigan yuza donadorligi 16 nomerli yoki yirik donli qumqog‘oz bilan ishlov beriladi. Bundan maqsad beriladigan massaning detal bilan yaxshi tishlashishga erishishdir.
Ishlov beriladigan yuza UPN-4L qurilmasining pistoletida alanga bilan 170-180±5ºS temperaturagacha qizdirilgan kukun purkaladi. Кukun yuqori temperaturada metallga erib yopisha boshlaydi, Birinchi erigan qatlam shunday yupqa bo‘lishi kerakki, hosil bo‘lgan parda qatlamidan metall ko‘rinsin. Qatlam metall g‘altaklar yordamida yotqiziladi. Uning ustidan yaxshilab qizdirilgan ikkinchi qatlam yotqiiziladi. Кeyingi qatlam yuza notekisliklari tekislangunga qadar purkaladi. Zich monolit plastmassa qatlamini olish uchun, har bir pastki plast­massa qatlami qovushqoq-oqish holatida bo‘lishi lozim. Har bir yangi berilgan qatlam g‘altaklar yordamida yaxshilab bosib yotqizilishi lozim. To‘g‘ri qizdirilgan plastmassa yotqizilgan yuzaga g‘altak yurgizilganda silliq metall yaltiroqligiga ega bo‘lishi talab etiladi. Ishlatish jarayonida g‘altakning metall roligiga plastmassa yopishmasligi va pastki qatlamni yuqorigi qatlamdan yulib olmasligi uchun suvda sovitib turilishi maqsadga muvofiq.
Plastmassa qatlami sovigandan so‘ng qumtosh bilan, profil bo‘yncha to‘liq tekislash uchun ishlov beriladi. Jilvirlangandan so‘ng yuzada qolgan bo‘shliqlar yuzaga qizdirilgan kurakni bir oz tekkizib bartaraf etiladi, keyin yuza qumqog‘oz bilan ishqalanadi.
Detal yuzasidagi notekisliklarga epoksid mastikalar to‘lg‘izish uchun bir necha tarkiblardan foydalaniladi. Qoplamaning qalinligi notekisliklarning o‘lchamiga bog‘liq. Epoksid qatlami qurigandan so‘ng unga qumtosh, qumqog‘oz yoki egov bilan ishlov berish mumkin.
Yamoq qo‘yish. Ancha katta mexanik shikastlanish va korroziyalangan yuzalar ustqo‘yma va yamoqlar payvandlab yoki parchin mixlab ta’mirlanadi. Operasiyani bajarish tartibi quyidagicha.
Ta’mirlanadigan detallarning shikastlangan joylari qaychi, gaz payvandlagich, yupqa zubilo yoki maxsus pnevmatik va elektr keskichlar bilan kesiladn. Bunda kesilish chizig‘i to‘g‘ri, burilish joylari silliq bo‘lishi lozim. Кesilish chizig‘i o‘tkir qirralardan to‘g‘rilanadi. So‘ng po‘lat listlardan ustqo‘yma yasaladi. Ustqo‘yma va yamoqlarni yasash jarayoni, ta’mirlanayotgan uchastkaning shakliga bog‘liq. Agar sirt yassi bo‘lsa, ustqo‘yma qo‘yim qoldirilmasdan yasaladi, agar u botiq, yoki kovariq, yoki murakkab shaklga ega bo‘lsa, xomaki detalda perimetri bo‘yicha 5 mm dan 10 mm gacha qo‘yim qoldiriladi. Bundan tashqari, yamoq ta’mirlanadigan sirtning shakli bo‘yicha egiladi. So‘ng kesilish konturi bo‘yicha, ko‘yim qoldirilmasdan kesib chiqiladi. Agar yamoq, parchin mixlarda o‘rnatiladigan bo‘lsa, uning konturi bo‘yicha 20- 25 mm qo‘yim qoldiriladi,
Tayyorlangan yamoq joyiga qo‘yiladi va nuqtali payvandlash bilan konturi bo‘yicha payvandlab chiqiladi. Agar yamoq parchinlanadigan bo‘lsa, parchin mix joylari belgilash maqsadida kerner botiriladi, teshiladi va teshik zenkerlanadi, Yamoq detalga diametri 4 - 6 mm bo‘lgan parchin mixlar bilan 20 — 25 mm oralatib parchinlanadi. Barcha operasiyalar tugagandan so‘ng payvandlangan yoki parchinlangan joylar egov va qum qog‘oz bilan ishqalab tozalanadi.
Detalning darz ketgan va yirtilgan joylari, birikibroq, birlashtirish talab etadigan joylari ustqo‘ymapar bilan kuchaytiriladi. Ustqo‘yma list po‘latlardan yasalib, o‘rnatiladigan joylariga moslashtiriladi va konturlari bo‘yicha payvandlanadi yoki parchinlab qo‘yiladi. Bunday ustqo‘ymalar, asosan, asboblar shchiti darz ketganda, kabina eshiklarining ustunlariga qo‘yiladi.
Devorlarining qalinligi 3 mm gacha bo‘lgan detallar ustma-ust qo‘yib yoki qayirib payvandlanadi.
Qalinligi 1 mm gacha bo‘lgan metallarni payvandlashda ularni ustma-ust qo‘yib yuqorigi listlar birlashtiriladi, bu holda payvand chok mustahkamroq va zichroq bo‘ladi, asosiy metall kuymaydi va payvandlash jarayoni engillashadi.
Yupqa list metallarni payvandlashda simlarining kesimi 10— 15 mm² bo‘lgan engil elektr tutkich qo‘llash tavsiya etiladi.
Yupqa po‘latdan yasalgan detallarni dastaki elektr yoy yordamida payvandlash sifatiga nafaqat to‘g‘ri tanlangan payvandlash rejimi va elektrodning turi, balki payvandlashda metallning kuyishini va qiyshayshini oldini oluvchi texnologik uslublar ham ta’sir ko‘rsatadi. Bu hollarda teskari-pog‘anali, mis yoki po‘lat qistirma qo‘yib payvandlash usullari ko‘proq qo‘llaniladi. Bu usullarni qo‘llashdan maqsad, elektr yoyi issiqligini chiqarib yuborish va payvand chokining zarur mustahkamligi va zichligini ta’minlashdir.
Teskari qutblilikda payvandlash yaxshi natija beradi. Bu usulda metall kuymaydi, elektr yoyi barkaror yonadi va payvand choki sifatli bo‘ladi.
Payvandlashdan avval, undan keyin hamda chok o‘rnatilgandan so‘ng detal sirtini zarrachalar oqimi bilan parchinlash kabina elementlarining ishlash muddatini sezilarli oshishi sabab bo‘ladi.