Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti sharq filologiyasi va tarjimashunoslik fakulteti

1-bosqichda qilinadigan ishlar quyidagilardan iboratdir:
1. leksik birliklarning tovush va grafik shaklini ochish;
2. leksik materilning ma’nosini ochish;
3. ularni birinchi bor mustahkamlash.
2-bosqich. Leksik malakalarni shakllantirish va o‘stirish bosqichida ko‘proq til yoki tayyorlov mashqlari bajarilib, leksik birlikning shakli va ma’nosi ustida mashqlar bajariladi. Ushbu mashqlar avval og‘zaki nutq malakalarini hosil qilishga va keyin yozma nutq mashqlarida ham qo‘llanilishi lozim.
Masalan:
mustaqillik [esteqlāl]
استقلال
keskin o‘zgarishlar [taγyirāt-e kolli] تغییرات کلی
tizim [siystem] سیستم
qadam [gām] گام
yo‘nalish [masir] مسیر
islohot [Eslāhāt] اصلاحات
qabul qilinmoq [ettexāz šodan] اتخاذ شدن
milliy dastur [barnāme-ye melli] برنامه ملی
kadrlar tayyorlash [tarbiyat-e kādrhā] تربیت کادر ها
bosqich [marhale] مرحله
amalga oshirmoq [surat gereftan] صورت گرفتن
maktabgacha ta’lim پیش از دبستان
o‘rta maxsus kasb-hunar ta’lim iآموزش و پرورشمخصوص متوسطحرفه ای
oliy ta’lim آموزش عالی
3-bosqich. Nutq ko‘nikmalarini o‘stirish bosqichida leksik birlik ko‘proq nutq mashqlarida qo‘llanilib, og‘zaki va yozma nutqda avtomatizmga olib kelinadi.
Biz asosan 1-bosqichda qilinadigan ishlarning ketma-ketligini qarab chiqishimiz lozim.
1. Leksik birlikni tovush va grafik shaklini ochish uning, birinchidan, faol yoki nofaol leksik materialligiga, ikkinchidan, qaysi bosqichda va qanday maqsadda o‘rgatilishi lozimligi bilan bog‘liqdir. Agar leksik birlik faol so‘zlar guruhiga kiritilgan bo‘lsa birinchi uning tovush shakli ochilgan ma’qul, agarda so‘z o‘qish uchun zarur bo‘lsa, nofaol leksik material guruhiga kirsa, birinchi grafik shakli ko‘rsatilgani maqsadga muvofiqdir.
2. So‘zlarning tovush yoki grafik shakllari avval gaplarda, nutq namunalarida ishlatilib, keyin ajratib olinadi, talaffuzi birgalikda, yakkama-yakka o‘quvchilar tomonidan aytiladi. Keyin esa ushbu so‘zlar doskaga yozilgan shakli yoki qog‘ozga yozib keltirilgan ko‘rgazmadagi shakli ko‘rsatiladi, o‘qilishi tushuntiriladi. Keyin leksik birlikning ma’nosi ochishga o‘tiladi. So‘zlarning ma’nosini ochish asosan 2 metod orqali amalga oshiriladi:
1. tarjima metodi;
2. tarjimasiz metodi orqali.
Tarjima metodi ikki xil usulda olib boriladi:
1. to‘g‘ridan-to‘g‘ri tarjimasini berish;
2. tarjimasini berib izohlash, talqin qilish.
Ushbu metod ko‘proq sinfda, o‘quvchilar soni ko‘p bo‘lganida, tarjimasiz ochish mumkin bo‘lmaganda, vaqtimiz kamroq bo‘lganida qo‘llaniladi .