Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti I. M. Haydarov, M. M. Askarov

5. Qoraqalpog‘iston Respublikasida ekologik ahvol. Orol fojiasi. 
Hozirgi kunda mintaqada ekologik barqarorlikni ta’minlash masalasi davlat 
rahbarlarining doimiy e’tiborida bo‘lib kelmoqda. Mustaqillikning dastlabki 
kunlaridanoq yurtboshimiz Islom Karimov bu masalaga jahon hamjamiyati e’tiborini 
qaratdi. Xalqaro Orolni qutqarish jamg‘armasi ana Shunday olijanob sa’y-harakatlar 
samarasida tashkil etildi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi xalqi O‘zbekiston Respublikasi Birinchi 
Prezidenti I.Karimovning BMT minbaridan turib dunyo mamlakatlarini Orol 
dengizini saqlab qolishga qarata chaqirig‘ini katta quvonch bilan kutib oldi. Uning 
tashabbusi bilan 1994 -yili 14-yanvarda Nukusda Markaziy Osiyoning beshta davlat 
Prezidentlari hamda Rossiya Federatsiyasining vakillari ishtirokida o‘tkazilgan 
uchrashuvda Orolga va Orolbo‘yi aholisiga amaliy yordam berish masalasi 
muhokama etildi. 1995-yili xalqaro konferensiyada “Nukus Deklaratsiyasi” qabul 

---

193 
qilinib, unda butun dunyo jamoatchiligi e’tibori Orol muammosiga qaratildi. 
Deklaratsiyada ovul va o‘rmon xo‘jaliklarin ilmiy tizimga o‘tkazish, suv resurslarin 
foydalanishning iqtisodiy usullari va texnologiyasi ishlab chiqish, hududning tabiiy 
resurslarini boshqarish tartibini yengillashtirish, ushbu hududda yashovchi 
odamlarning turmush darajasini yaxshilash masalalari kun tartibiga qo‘yildi. 1995-
yili 24 -oktyabrda BMTning 50 yilligiga bag‘ishlangan Bosh Assambleya majlisida 
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A. Karimov “Bugungi kunda xalqaro 
moliya tizimlari bilan rivojlangan davlatlar 
qo‘llab-quvvatlashisiz, 
BMTning 
tashkiliy 
rolisiz bu muammoni yechish mumkin emas” 
deb aytdi. 
Orolni qutqarish fondi Nukus filiali tashkil 
etildi va Markaziy Osiyo davlatlari o‘z kuchlari 
va chet el donorlari yordami bilan 2 mlrd 686 
mln dollar investitsiya to‘plab, Shundan 856,25 
- 
ming 
dollar 
1997-yili 
yuqoridagi 
muammolarni yechishga to‘g‘ridan-to‘g‘ri yo‘naltirildi. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining atrof-muhitni muhofaza 
qilish bo‘yicha 2013-2017-yillarga mo‘ljallangan dasturi bu boradagi ishlarni yangi 
bosqichda davom ettirishda muhim ahamiyat kasb etayotir. Dasturda Orolbo‘yini 
ekologik 
sog‘lomlashtirish 
ishlariga alohida e’tibor qaratilgan. Xususan, 
cho‘llanishning oldini olish, Orol dengizining qurigan hududlarida sun’iy o‘rmonlar 
barpoetish uchun keng ko‘lamli ishlar olib borilmoqda. Dasturga ko‘ra, mazkur 
ishlarga 89,39 milliard so‘m, 1635,55 million AQSh dollari va 57 -,63 million yevro 
mablag‘ yo‘naltirish ko‘zda tutilgan.
Xalqaro Orolni qutqarish jamg‘armasi Nukus filiali tomonidan 2014-yilda 
Mo‘ynoq tumanida, Orol dengizining Axantay qismida 1500, Oqqum qismida 34 
gektarlik saksovulzor – sun’iy o‘rmon barpo etildi.
Ayni paytda xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikda 90 million AQSh dollari 
miqdoridagi loyiha asosida Orol dengizining qurigan qismida cho‘llanishdan 
himoyalovchi 
mitti 
o‘rmonlar bunyod 
etishga kirishilayotgani ham hudud aholisi 
turmush 
farovonligini 
yuksaltirish 
borasidagi ezgu ishlarning davomidir.
O‘zbekiston 
Respeblikasining 
Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev 2017-yil 19-
sentabrda 
BMTning 
72-sessiyasida 
so‘zlagan nutqida Orol fojeasi masalasida 
yana bir bor jahon jamoatchiligiga yuzlandi. 
“Bugungi kunning eng o‘tkir ekologik 
muammolaridan biri – Orol xalokatiga yana 
bir bor e’tiboringizni qaratmoqchiman. 
Mana, mening qo‘limda Orol fojeasi aks etgan xarita. O‘ylaymanki, bunga ortiqcha 
izohga xojat yo‘q.

---

194 
Dengizning qurishi bilan bog‘liq oqibatlarni bartaraf etish xalqaro miqyosdagi 
say-harakatlarni faol birlashtirishni taqazo etmoqda. Biz BMT tomonidan Orol 
fojiasidan jabr ko‘rgan aholiga amaliy yordam ko‘rsatish bo‘yicha Shu yil maxsus 
dastur to‘liq amalga oshirilishi tarafdorimiz”. Xulosa qilib aytganda mamlakatimiz 
rahbari tomonidan Orol fojiasini oldini olish uchun so‘nggi yillarda anchayin ishlar 
amalga oshirilmoqda. Va bu ishlarning ko‘lami yil sayin kengayib bormoqda