Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti egamberdiyeva mukarram shoolimovna klassik yapon adabiyoti

(Manyoushyu asariga illyustratsiyalar)

“Yoru hikaru tama” ya’ni kechani yorituvchi nefrit - xitoy manbalaridan olingan obraz. Bu afsonaviy nefrit bir qator xitoy manbalarida uchraydi. Sim Tsyanning “Shi zi”sida ilonga yordam bergani uchun undan “kechani yorituvchi nefrit”ni olgan qahramon ko’rsatiladi, “Chjan go tse”da (“Kurashayotgan qirollik rejalari”) qirol Chu qirol Tsinga “kechani yorituvchi nefrit” sovg‘a qilganligi yoritiladi; “Shu i szi”da (“Ajoyib hikoyalar nomalari”) aytilishicha “kechani yorituvchi nefrit” janubiy dengizlar mamlakatlaridan olib kelingan ekan. Bizningcha, oldingi qo’shiqni hisobga olganda, nefrit obrazi to’qib chiqarilgan, u xitoy madaniyatining ramzi hisoblangan.

Ikkala juft qo’shiqni, bizningcha, budda diniy ta’limoti va xitoy falsafiy qarashlarini keng tashviqot qiladigan imperator saroyining ichki siyosatiga qarshilik deb, tushunish mumkin.
Tabito qo’shiqlarida esa uni o’rab turgan yapon muhitining salbiy tomonlari aks etgan va mana shu muhit ta’sirida uning sharob haqidagi she’rlari yaratilgan.

Tabito qo’shiqlarining uslubi haqida gapirganda, yapon tanqidchilari ularda badiiylik yo’qligini, qo’shiqlarning oddiyligi va to’g‘riligini qoralashadi. Morimoto, masalan, Tabitoning yuragidan qanday ovoz chiqqan bo’lsa, u shunday yozgan, deb ta’kidlaydi va unda nozik san’atning go’zalligini topa olmaysizi³², deydi. Yapon tanqidchilari Tabito she’riyatida uslub va mahoratning yetarli emasligini ta’kidlaydilar.

Tabitoning qo’shiqlaridagi qadrli joylarning sog‘inchi, poytaxt Naradagi tashlandiq joylar, o’sha zamon amaldorlarining kayfiyati aks etgan. Bu fikrlarni sharob haqidagi qo’shiqlar to’plamiga kiritish mumkin, bunda “tashlandiq joylarda yashaydigan amaldorlar” iborasi tagida jazo sifatida poytaxtdan quvg‘in qilingan saroyga yoqmagan shoirlar tushuniladi.