Darsning mavzusi: Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida tushuncha Dars soati: 1 Mavzuning qisqacha mazmuni: “Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida” mavzusi haqida ya’niy Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida an-a’nalari haqida

Darsning mavzusi: Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida tushuncha

Dars soati: 1

Mavzuning qisqacha mazmuni: “Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida” mavzusi haqida ya’niy Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida an-a’nalari haqida,

Texnologik xaritasi

Mavzu:	“Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida”
Maqsad vazifalar.	Maqsad: O’quvchilarga “Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida” haqida bilim berish. Vazifalar:-O’quvchilarda Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida musiqasi madaniyatiga qiziqish uyg’otish, ularni tushunishga o’rgatish, mavzu asosida bilim va ko’nikmalarni shakllantirish va kengaytirish. -Mavzuga oid tarqatilgan materiallarni o’quvchilar tomonidan yakka va guruh holatida o’zlashtirib olishlari hamda suhbat-munozara orqali tarqatma materiallardagi matnlar qay darajada o’zlashtirilganligini nazorat qilish ularning bilimini baholash.
O’quv jarayoning mazmuni	Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida musiqa madaniyati, doston ijrochiligi haqida tushuncha berish, “Alpomish” dostonidan namunalar eshittirish. Kuy parchasiga dirijyorlik qilib, notalarini aniq ravon sof tovushda kuylash.
O’quv jarayonini amalga oshirish texnalogiyasi	Uslub: “Aql charhi” o’yini, “Topqirlik” mashqlari, hikoya, suhbat, savol-javob, “Klaster”, Shakl: Suhbat-munozara, guruhlarda va jamoada ishlash. Vosita: Tarqatma materiallar, notalar yoki audio SD disk yozuvlari, fortepiano cholg’u asbobi, rag’batlantiruvchi kartochkalar. Usul: Tayyor yozma materiallar. Nazorat: Og’zaki nazorat, savol-javoblar, kuzatish, o’z-o’zini nazorat qilish. Baholash: Rag’barlantirish. 5 balli tizim asosida baholash.
Kutiladigan natijalar	O’qituvchi: Mavzuni berilgan vaqt ichida barcha o’quvchilar tomonidan o’zlashtirilishiga erishish. O’quvchilar faolligini oshirish. O’quvchilarda darsga nisbatan qiziqish o’yg’otish. Dars jarayonida ko’proq o’quvchini baholashga erishish. Savol-javoblarga qatnashib, mustaqil fikrlashga o’rgatish. O’quvchi: Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida musiqasi haqida bilimlar egallaydi, yakka holda va guruh bo’lib ishlashni o’rganadi, nutqi rivojlanadi va eslab qolish qobiliyati kuchayadi. O’z-o’zini nazorat qilishni o’rganadi. Qisqa vaqt ichida ko’p ma’lumotlarga ega bo’ladi va baholay oladi.
Kelgusi rejalar	O’qituvchi: Yangi pedagogik texnologiyalarni o’zlashtirib, darsda qo’llash, o’z ustida ishlash, mavzuni xayotiy voqyealar bilan bog’lash, pedagogik mahoratini oshirish, ko’proq qo’shimcha ma’lumotlar berib, o’quvchilarni madaniy saviyasini oshirishga erishish. O’quvchi: Mustaqil ishlashni o’rganadi. Fikrini ravon bayon qila oladi. Shu mavzuga asoslanib qo’shimcha materiallar topadi, ularni o’rganadi. Fikri va guruh fikrini tahlil qilib, mustaqil fikrlash malakasini hosil qiladi. Musiqiy bilim va ko’nikmaga ega bo’ladi.

Darsning ta’limiy maqsadi: Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida musiqasi haqida ma’lumot berish.

Darsning tarbiyaviy maqsadi: O’quvchilarda ijodiy mahorat nafosat va badiiy didni o’stirish, fikr doirasini kengaytirish, mustaqillik va tashabbuskorlikni tarbiyalash.

Darsning rivojlantiruvchi maqsadi: Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida musiqalarini tinglash orqali o’quvchilarning musiqiy qobiliyat va iqtidorni rivojlantirish. Musiqa asarlarining ma’naviy-estetik mazmunini his qilish qobiliyatlarini rivojlantirish.

Darsning uslubi: “Aql charhi” o’yini, “Topqirlik” mashqlari savol-javob, hikoya “Klaster”.

Darsning jihozi va o’quv uslubiy ta’minoti: Fortepiano cholg’i asbobi, reja, konspekt, 6-sinf darslik, tarqatma materiallar, kartochkalar, nota yozuvlari, audio SD disk yozuvlari.

Darsning blok chizmasi:

1	Tashkiliy qism: a) salomlashish b) davomat aniqlash v) o’quvchilarning darsga tayyorgarligini tekshirsh.	2
2	O’tilgan mavzuni takrorlash mustahkamlash: “Xorazm vohasining mumtoz musiqasi” mavzusi “Aql charhi” o’yini, “Topqirlik” mashqlari yordamida takrorlanib, mustahkamlanadi.	7
3	Yangi mavzu: O’quvchilarga “Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida haqida tushuncha beriladi.	10
4	Tinglash: Nota yozuvlaridan yoki audio CD disk yozuvlaridan foydalanib, arab hamda eron musiqa asaridan namunalar eshittirilib, suhbat-munozara o’tkaziladi.	8
5	Musiqa savodi: Darslikda berilgan kuy parchasini dirijyorlik qilib, notalarni aniq va ravon sof tovushda kuylashga erishish.	8
6	Jamoa bo’lib kuylash: “Tinchlik bo’lsin” H.Ahmedova she’ri H.Hasanova musiqasi	7
7	Dars yakuni: Test sinovlari orqali mavzuni mustahkamlash. Uyga vazifa: Mavzuni o’qish, qo’shiqni yod olish	3

Darsning borishi: “Aql charhi” o’yini o’tkaziladi. Bunda o’tgan darsda o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilarga bittadan og’zaki savollar beriladi.O’quvchilar qisqa vaqt ichida tez va aniq javob berishi orqali, uyga vazifani va o’tilgan mavzularni mustaxkamlaydilar.

Quyida o’quvchilar uchun beriladigan savollardan namunalar keltirilgan.

1. Xorazm mumtoz musiqasi deganda nimani tushunasiz? (maqom, maqom yo’llarida yaratilgan kuy va ashula(“Suvora”, “Naqsh”, “Faryod”), doston ijrochiligi)

2. Xorazm maqomlaridan qaysilarini bilasiz, ular qanday nom bilan yuritiladi? (“Rost”, “Buzruk”, “Navo”, “Dugoh”, “Segoh”,”Iroq”,“ Panjgoh” (to’liq bo’lmagan qism))

3. Xorazm dostonlari qaysi uslubda ijro etiladi? (“ochiq ovozda” kuychan xususiyatlar bilan)

4. Doston ijrochilari qanday nom bilan yuritiladi? (baxshi, Bolabaxshi)

5. Xorazm mumtoz musiqa ijrochiligiga xos cholg’ular qaysilar?(tor, g’ijjak, qo’shnay, tanbur, dutor, surnay, doira)

6. Xorazm mumtoz musiqasining ustozlaridan kimlarni bilasiz? (Madraxim Sheroziy, Hojixon Boltayev, Komiljon Otaniyozov)

7. Xorazm mumtoz musiqasi qanday janrlarga bo’linadi? (maqom, maqom yo’lida yaratilgan kuy va ashulalar, dostonlar )

8. ”Bolabaxshi” lar kimlar? va xakazo. (doston ijrochilari)

“Topqirlik ” mashqi o’tkaziladi bunda o’quvchilarga oldingi darslarda tinglagan musiqiy asarlardan namunalar eshittiriladi. O’quvchilar tezlik bilan qanday musiqa ekanligini topishlari zarur. Faol qatnashgan o’quvchilarga rag’batlantiruvchi kartochkalar beriladi.

Yangi mavzu: Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida” doskaga yozilib uni o’rganish rejasi keltiriladi.

Mavzu rejasi:1. Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida.

2. Buxoro Samarqand musiqasini o’rganish.

3. Buxoro Samarqand musiqasi va shoirlari haqida.

Mazkur mavzuni “Zinama-zina” texnologiyasidan foydalangan xolda darsni tashkil etish mumukin.

-O’quvchilar 3 guruhga bo’linib, 1-guruh rejaning birinchi savolini; 2-guruh rejaning 2-savolini; 3-guruh rejaning 3-savolini ochishga harakat qiladilar.

-O’qituvchi guruh a’zolarini tarqatma materialda yozilgan kichik mavzular (rejalar) bilan tanishishlarini va shu mavzu asosida bilganlarini jamoa bilan birgalikda fikrlashib yozib chiqish vazifasini berib vaqt belgilaydi.

-Guruh a’zolari birgalikda tarqatma materialda berilgan kichik mavzuni yozma ko’rinishda ifoda etadilar.

-Tarqatma material to’ldirilgach, guruh a’zolaridan bir kishi taqdimot qilib, tayyorlangan materialni doskaga “Zina” (tagma-tag) shaklida o’rnatib chiqadilar.

-O’qituvchi guruhlar tomonidan tayyorlangan materiallarga izoh berib, mavzuni mustahkamlaydi.

Buxoro Samarqand musiqasini o’rganish o’zining asrlar davomida shakllangan an’analari, maxalliy urf odatlari, dostonchilik san’ati bilan alohida ajralib turadi. Ularning mumtoz musiqa janri asosan dostonchilik bilan bog’liqdir. Ularga mehnat aytimlari mavsumiy va marosim qo’shiqlari va baxshilar san’ati kiradi.

Doston ijrochiligining o’ziga xos xususiyati uni kuylanishida bo’lib, unda doston tomoqda “bo’g’iq” ovozda kuylanadi. Bu vohada eng ko’p tarqalgan dostonlardan “Alpomish”, “Sohibqiron”, “Avazxon”, “Iskandarnoma”, “Go’ro’g’li”, “Oshiq G’arib va Shohsanam” tarixiy bahodirlik va ishqiy dostonlardir.

Buxoro Samarqand musiqasining doston ijrochilari

Baxshi

Dostonchi

Shoir

Musiqa tinglash faoliyati bo’yicha Buxoro Samarqand musiqas yo’nalishdagi kuy qo’shiqlardan tenglash. “Baljuvon” xalq kuyi fortepiano ijrosida tinglab, uni ritmini hamda o’lchovini aniqlanadi.(6/8)

Jamoa bo’lib kuylash faoliyatini bajarishdan oldin o’quvchilar bilan ovoz sozlash mashqlari o’tkaziladi. Bunda mashq qo’shiqning musiqiy matnlaridan olinishi yoki musiqiy iboralardan olingan bo’lishi mumkin.

“Tinchlik bo’lsin” I.Jiyanov she’ri X.Hasanova musiqasi qo’shig’ining mazmuni bilan tanishtirib, qo’shiq xaqida qisqacha suhbat o’tkaziladi hamda qo’shiqning 1-kupleti va naqoroti o’rgatiladi.

Baxtga loyiq har odam, Baxtli bölsin dunyoda. Könglini ezmasin g'am, Tinchlik bölsin dunyoda.	Senga bog'liq erta kun, Körsat matonat kuchin. Sen kurash tinchlik uchun, Tinchlik bölsin dunyoda.
Odam kabi basding bor, Ikki oyoq dasting bor. Aytgin nima qasding bor, Tinchlik bölsin dunynda.	Xayotimiz asosi, Elu yurt muddaosi. Bu O'zbekning duosi, TINCHLIK BO'LSIN DUNYODA
Kulsak birga xandonmiz, Sölsak birga xazonmiz. Xammamiz bir insonmiz, Tinchlik bölsin dunyoda.

Musiqa savodi: Darslikdagi kuy parchasini dirijyorlik qilib, notalarini aniq, ravon va sof tovushda kuylashga erishish.

O’qituvchi o’quvchilarga quyidagi savollar bilan murojaat qiladi.

1. Kuy parchasini o’lchovi qanday ekan? (2/4)

2. Kuyda qanday cho’zimdagi tovushlar uchradi?(chorak, nimchorak, yarimtalik)

3. Kuyda pauzalar bormi, bo’lsa ular qanday va nechiga sanaladi?(choraktalik pauza, 1 i ga sanaladi)

4. Kuy necha taktdan iborat? (8 takt)

O’qituvchi: Aziz bolajonlar mana bugungi darsimizni ham yakunladik, hozir har bir guruhning to’plagan rag’bat kartochkalarini hisoblab chiqamiz. Qaysi guruh ko’p to’plagan bo’lsa usha guruh g’olib deb topiladi. Hammangiz bugungi darsda faol qatnashganingiz uchun rahmat.

VI bosqich

Uyga vazifa: Buxoro Samarqand musiqa uslubi haqida mavzusini o’qib, o’rganib kelish, qo’shiqni takror avtib, nota yozuvi ustida ishlab, qo’shiq matnini yaxshilab o’rganib kelish topshiriladi

O’qituvchi: Xayr sog’- omon bo’ling.

O’quvchilar: Ustoz siz ham sog’ bo’ling,

Baxtimizga bor bo’ling.

O’qituvchi: Good bye my dear poople

O’quvchilar: Good bye.

Xulosa.

Bugungi kunga kelib ta’lim sohasida ulkan ishlar amalga oshirildi. Yurtimizda ta’lim-tarbiyaga bo’lgan e’tibor, yosh avlodni har tomonlama yetuk, teran fikrli, keng dunyoqarashli, bilimli va yuksak salohiyatli qilib o’stirish eng dolzarb masalalarga avlantirildi va davlat siyosati darajasiga ko’tarildi. Bu maqsadlarga erishish yo'lida umumta’lim maktablarida o’qitilayotgan darslaming salmog'i kata albatta. Shuning uchun ham yoshlarga ta’lim-tarbiya berayotgan o’qituvchilarning malakasini oshirish, ulaming pedagogik mahoratini, ijodkorligini rivojlantirish va eng asosiysi darslarni eng zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida olib boorish, zamonaviy pedagogic texnologiyalar kam vaqt mehnat sarflab ko’proq natijaga va samaraga erishiga xizmat qiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

I.A. Karimov “ Yuksak ma’naviyat vengilmas kuch” Toshkent, ma’naviyat. 2008-yil.

I. Qudratov, N. Tolliboyev. “ Boshlang'ich sinf musiqa darslarida o'zbek xalq qo'shiqlarini o'rganish”.- Toshkekt. Fan, 2007-yil.

PI. Nurmatov. “ Musiqa va estitik madaniyat” -Foshkent, F.D.P.U. 1995-yil.

FA.Akbarov. “Musiqa lug’ati” - T.: Adabiyot va san’at nashriyoti, 1987-yil. 372-373 betlar.

Boshlang'ich ta’limda zamonaviy pedagogik texnalogiyalar. Fal’at G’afforova. “Fafakkur” nashriyoti. Foshkent. 2013-yil.

Boshlang’ich ta’lim. 2014-yil 3-son.

Boshlang’ich ta'Iim2014-yil 4-son

3-sinf musiqa darsligi. H.Nurmatov, N.Norxo’jayev. 2010-yil.

G.Sharipova "Maktabda musiqa o'qitsh uslubiyati” - F.: 2000 yil.

T

10.Internit.