Toshkent davlat sharqshunoslik instituti sharq filologiyasi fakulteti turkiy tillar kafedrasi

Kuchaytiruv sifatlari (pekiştirme sıfatları)
Kuchaytiruv sifatlari nutqning ta’sirchanligini oshirishga, sifat ma’nolarini kuchaytirishga xizmat qiladi Ma’no jihatidan kuchaytirilgan sifatlarga turk tilida pekiştirilmiş sıfat deyiladi. Sifatlarda kuchaytiruv bir nechta usullar bilan hosil qilinishi mumkin:

1. 
   sifat turkumidagi so`zlarning birinchi bo`g`inidan keyin “m, p, r, s” kuchaytiruvchi harflaridan birini qo`llab, undan keyin sifatning to`liq shaklini takrorlash orqali kuchaytiruv hosil qilinadi: bembeyaz gömlek, dipdiri surat, tertemiz cadde, mosmor el, simsiyah saç, kapkara göz, pespembe dünya.
   

Birbirine çok yakındı evimiz.

O kız balkonda çicek suluyordu.
Kızın gözleri masmavi bir deniz.
Denizde yakamozlar parlıyordu.
(“Kızın gözleri masmavi bir deniz”, Ekrem Kemal Kırmacı)
Bu qoidaga asoslangan kuchaytiruvda tovush orttirilishi hodisasi ham uchrashi mumkin: yapayalnız adam, sapasağlam duvar kabi.

2. 
   Nisbiy sifatlarni ketme-ket ikki marotaba yozish va talaffuz qilish orqali kuchaytiruv hosil qilinadi: büyük büyük binalar, sıra sıra dağlar kabi.
   
3. 
   Takrorlanayotgan sifatning orasiga mi so`roq yulamasini qo`yish orqali ham sifatlarda kuchaytiruv hosil qilinadi: Güzel mi güzel bir evi var. Uzak mı uzak bir yolculuğa çıktık kabi.
   
4. 
   Ma’no jihatdan bir-biriga yaqin bo`lgan sifatlarni yonma-yon qo`llash orqali sifatlarda kuchaytiruv hosil qilinadi: Yalan yanlış bir hikaye anlattı kabi.