Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

kirpi
so‘ziga 
[ -k ]
qo‘shimchasining qo‘shilishi bilan 
yasalgan 
kirpik
so‘zidagi 
[ rp ]
tovushlarining o‘zaro almashishi;
tuk
so‘ziga 
[ -li ]
qo‘shimchasining 
qo‘shilishi bilan yasalgan 
tukli
so‘zi tarkibidagi 
[ kl ]
tovushining o‘rin almashishi buning yorqin 
misolidir. Etimologik lug‘atda tovush o‘zgarishlari natijasida soddalashgan so‘zlar soni 400 ga yaqin 
bo‘lib, ularning tarkibida qattiq unlilarning yumshoqlashuvi ham kuzatiladi. Bu jarayon turkiy tillarda 
mavjud so‘zlarni tilimizga moslashtirish, ya’ni talaffuz qilishga qulay bo‘lgan shaklga keltirish natijasi 
hisoblanadi. Yasama so‘z va yasovchi asos ya’ni, so‘z yasalishi uchun asos vazifasini bajargan lug‘aviy 
birlik o‘rtasida semantik aloqaning yo‘qolishi ham soddalanish hodisasining namoyon bo‘lishiga 
turtki beradi. Маsаlаn: dastlabki davrlarda
 
qishlоq
 
so‘zi 
“qishlanadigan joy” 
ma’nosini anglatgan 
so‘z bo‘lib,
 
qish
so‘ziga fe’l yasovchi 
[ -la ]
va ot yasovchi 
[ -q ]
qo‘shimchasining qo‘shilishi bilan hosil 
qilingan yasama so‘z hisoblangan. Bugungi kunda qishloq va qish birliklari o‘rtasida semantik 
bog‘lanishning mavjud emasligi 
qishloq
so‘zini 
qish
va 
qishki
so‘zlariga aloqasi bo‘lmagan alohida 
so‘z ekanligi ko‘rsatadi. 
Yurаk 
(
yur-аk
: “dоim yurib turаdigаn”); 
оvlоq 
(
оv-lа-q:
“оv qilаdigаn jоy”)
 
so‘zlаri hаm shundаy.
3
Qachonlardir 
qishloq
va 
qishki
so‘zlari bir o‘zakdan yasalgan so‘zlar 
hisoblangan. Hozirgi o‘zbek adabiy tilida esa bir-biriga aloqasi bo‘lmagan so‘zlar sifatida qaraladi. 
Ularda semantik umumiylik yo‘q.