Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 6 - SON 
169 
borilayotgan o‗zgarishlar talabalarning oliy ta‘lim muassasalarida o‗qishni 
tugatgandan so‗ng insoniy munosabatlar tizimiga, ya‘ni kasbiy mahorati 
rivojlanishiga, shuningdek, ijtimoiy-kasbiy mas‘ulyat hissini rivojlantirish [2;]da 
muhim ahamiyat kasb etadi. Oliy ta‘lim muassasalari ta‘limining sifat va darajasini 
baholash, tadqiqotchilar e‘tiborini jalb qilmoqda, shu bois qo‗yiladigan maqsadga 
erishish uchun yakuniy natija va mas‘uliyat hissini rivojalantirshga bo‗lga e‘tibor 
tabora ortib bormoqda. 
O‗zbekiston Respublikasining ―Ta‘lim to‗g‗risida‖gi O‗RQ-637 son 
Qonunida kadrlar tayyorlashda, avvalo: davlat ta‘lim talablari — ta‘limning 
tuzilmasiga, mazmuniga va uni amalga oshirish shart-sharoitlariga, shuningdek ta‘lim 
oluvchilarning jismoniy, shaxsiy, intellektual, ilmiy hamda kasbiy sifatlariga 
qo‗yiladigan majburiy talablarni egallaganlik sifatlariga qarab talabalarning ijtimoiy-
kasbiy mas‘ulyatini rivojlantirish[3;] muhim ahamiyat kasb etadi.
Talaba shaxsida mas‘uliyat hissini rivojlantirish muammosini tadqiq 
qilishning dolzarbligi ijtimoiy jarayonlarda jamiyat taraqqiyotida muhim ahamiyat 
kasb etadi: ijtimoiy jarayonlarda bo‗lajak o‗qituvchilarda mas‘ulyat hissini 
rivojlantirish uchun turli vaziyatlarda va turli holatlarda subyektlar o‗rtasidagi o‗zaro 
munosabatlar kuchayishi bilan izohlanadi. Shu sababdan, ijtimoiy munosabatlarni 
muvofiqlashtirish tizimini tushunish va shakllantirish zarurati ham paydo bo‗ldi. 
Ushbu yo‗nalishda oliy ta‘lim tizimi jiddiy muammolarga duch kelmoqda, bu 
talabalarning kasbiy bilimlari hamda tayanch ma‘lumot olish jarayonida mas‘uliyat 
hissi va ijtimoiy tajribani rivojlanganlik darajasiga ham taalluqli. Shu bois oliy ta‘lim 
muassasalari talabalariga ta‘lim berish jarayonida ularning bo‗lajak kasbiy faoliyati 
uchun mas‘uliyatni o‗z zimmalariga olishga tayyor, yuksak ma‘naviy xususiyatlarga 
ega bo‗lishlarini ta‘minlash zarur. 
Oliy ta‘lim muassasalari ta‘lim yo‗nalishlari bo‗yicha malaka talablarida
umumiy va kasbiy kompetensiyalarni o‗rganishga asoslangan davlat buyurtmasi, 
kasbiy va axloqiy qadriyatlarga rioya qilishga qodir bo‗lajak o‗qituvchilarga 
qaratilgan. Bu, bir tomondan, ijtimoiy-kasbiy mas‘uliyat hissini rivojlantirishda oliy 
ta‘lim muassasalarida talabalarga bilim berishda ilg‗or texnologiyalardan foydalanish 
doirasida asosiy masalalarni chuqur tushunishga yordam berishi mumkin bo‗lgan va 
talabaga individual va jamoa nuqtayi nazaridan ta‘sir ko‗rsatadigan mas‘uliyat 
hissining sifatiga baho beradigan jarayonlarni ifodalaydigan tushuncha, hodisalarni 
yanada chuqurroq tushunishga yordam beradigan tadqiqotlar o‗tkazish zarurligini 
ta‘kidlaydi. 
Olib borilayotgan ilmiy tadqiqotlar doirasida maqsadni oliy ta‘lim 
muassasalarida tahsil olayotgan talabalarning ijtimoiy-kasbiy mas‘uliyat hissini 
rivojlantirish jarayonlarini tushunishni tavsiflash bo‗lib, bu jarayonlar uning sifatini 
baholash jarayonida o‗z o‗rnini topadi. Talabalarda ijtimoiy-kasbiy mas‘uliyat 

---