Тошкент давлат иқтисодиёт университети

Бош келишув Ўзбекистон Касаба уюшмалари федерацияси Кенгаши, Савдо-саноат палатаси ва тарафларнинг таклифига кўра Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси билан ҳам тузилиб, унда ижтимоий-меҳнат муносабатлари соҳасида келишиб сиёсат олиб боришнинг умумий принциплари белгилаб олинади.


3-жадвал
Бюджет ташкилотлари ва нодавлат секторида меҳнатга ҳақ тўлашни ташкил этиш

Кўрсаткичлар	Бюджет ташкилотларида	Нодавлат секторда
Иш ҳақи база (асосий) қисмини белгилаш	Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати томонидан тасдиқланган Ягона тариф сеткаси асосида	Меҳнат бозоридаги талаб ва таклиф, меҳнат унумдорлиги асосида мустақил ишлаб чиқилади.
Меҳнатга ҳақ тўлаш модели ва тизимлари	Асосан ишбай ва вақтбай	Пировард меҳнат натижасига қараб эгилувчан модель ва тизимлар
Рағбатлантирувчи тўловлар (мукофотлар)	Фаолият асосий натижаларига кўра махсус манбалардан мукофотлар, йил якуни бўйича бир йўла мукофотлар, устамалар, қўшимча тўловлар	Корхона фаолияти пировард натижаларига ёки белгиланган мақсадга эришишга қўшган шахсий ҳиссаси учун мукофот, бонуслар, фойда ва капиталда иштирок этиш

Тармоқ келишувлари тегишли касаба уюшмалари (ходимларнинг бошқа вакиллик органлари) ва иш берувчилар (уларнинг бирлашмалари) ўртасида, тарафларнинг таклифига кўра эса Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги билан ҳам тузилиб, уларда ижтимоий-меҳнат муносабатларининг асосий йўналишлари, меҳнат фаолиятининг шартлари ва унга ҳақ тўлаш, тармоқ ходимларининг ижтимоий кафолатлари белгилаб қўйилади.
Ходимлар ва иш берувчи ўртасида тузиладиган жамоа шартномаларида хусусан:

• 
  меҳнатга ҳақ тўлаш шакли, тизими, миқдори, пул мукофотлари, нафақалар, компенсациялар, қўшимча тўловлар;
  
• 
  нархларнинг ўзгариб бориши, инфляция даражаси, жамоа шартномаси билан белгиланган кўрсаткичларни бажарилишига қараб меҳнатга ҳақ тўлашни тартибга солиш механизми;
  
• 
  ишни таълим билан қўшиб олиб борувчи ходимлар учун имтиёзлар;
  
• 
  ижтимоий ва мажбурий тарздаги тиббий ҳамда ижтимоий суғурта;
  
• 
  иш берувчи томонидан ўз ходимларининг шахсий жамғариб бориладиган пенсия ҳисобварақларига қўшимча бадаллар киритиш миқдорлари ва муддатлари бўйича иш берувчи ва ходимларнинг ўзаро мажбуриятлари киритилиши мумкин¹⁰.
  

Меҳнатга ҳақ тўлашни ташкил этишда унинг ходимлар меҳнат мотивациясини кучайтиришга хизмат қиладиган рағабтлантирувчи функцияси тўлиқ амал этиши долзарб вазифадир. Бу меҳнатга ҳақ тўлаш сиёсатини ижтимоий дастурлар, инфляция даражасини янада пасайтириш билан узвий боғлиқ ҳолда олиб боришни талаб этади.