Тошкент давлат иқтисодиёт университети “ИҚтисодиёт” кафедраси “Микроиқтисодиёт”

МУНДАРИЖА

1. 
   КИРИШ ___________________________________________4
   
2. 
   Истеъмолчи танлови, нафлик функцияси _____________7
   
3. 
   Бефарклик эгри чизиги._____________________________14
   
4. 
   Чекли алмаштириш нормаси. Бюджет чизиги__________16
   
5. 
   Хулоса_____________________________________________21
   
6. 
   Фойдаланилган адабиётлар__________________________23
   

КИРИШ

Мамлакатимизда мустақиллик йилларида олиб борилган оқилона ва изчил иқтисодий сиёсат орқали катта муваффақият ва натижаларга эришилмоқда. Жумладан, ўтган давр мобайнида миллий хўжалигимиз иқтисодий жиҳатдан бир томонламалик ва инқироз ҳолатидан чиқарилди; иқтисодиётнинг барқарор ўсиши таъминланди, макроиқтисодий ва молиявий барқарорлик мустаҳкамланди, иқтисодиёт ва унинг айрим соҳаларидаги мутаносиблик кучайди; бозор механизмининг таркибий қисмлари қарор топди ва унинг инфратузилмалари вужудга келтирилиб, ривожлантирилди.Бундан кўриниб турибдики курс иши сифатида бу мавзунинг танланиши бежиз емас. Чунки ўзгариб бораётган жуғрофий-сиёсий структуранинг барча минтақаларда иқтисодий кўрсаткичлардан бири бўлган истеъмолнинг аҳамияти жуда катта десак муболағага йўл қўймаган бўламиз. Умуман олгандаиқтисодиётнинг истеъмол соҳасида фаолият қилувчи асосий таркибий бирлиги сифатида уй хўжаликлари киритилади. Уй хўжаликлари доирасида моддий ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш соҳаларида яратилган товар ва хизматлар истеъмол қилинади. Бозор иқтисодиётида уй хўжаликлари мулк егаси ҳамда ишлаб чиқариш омилларини етказиб берувчилар ҳисобланади. Иқтисодий ресурсларни сотишдан олинган пул даромадлари шахсий еҳтиёжни қондириш учун сарфланади. Демак истеъмол ва унга таъсир етувчи омиллар мавзусини ёритишда уй хўжаликларининг даромад, харажат ва жорий йилдаги истеъмол кўрсаткичларининг базис йилдаги истеъмол кўрсаткичлари билан ўзаро таққосланиши орқали кўрсатилиб берилади. Мавзунинг долзарблиги тадбиркорлик фаолиятини ривожлантириш бозор иқтисодиётининг асосий ҳаракатлантирувчи кучи ҳисобланган кичик мулкдорлар синфини шакллантиришга, мамлакатимиз бозорини истеъмол товарлари ва турли хизматлар билан бойитиш имкониятини яратади. Тижорат банклари томонидан истеъмол товарлари ишлаб чикарувчи корхоналарга, хусусан, уларнинг модернизация қилиниши ва технологик янгиланишига молиявий кўмак бериш, янги иш ўринлари яратилиши ва аҳолининг бандлиги таъминланишида, ички истеъмол товарлари ишлаб чикариш хажмининг кўпайиши ва минглаб оилалар даромадлари ортишида муҳим аҳамият касб етади.

Бугунги кунда истеъмол бозорини сифатли истеъмол товарлари билан тўлдириш, аҳолининг истеъмол товарларига булган талабининг шаклланиши ва унга таъсир етувчи омиллами 5ўрганиш ҳамда савдони шу асосда ташкил етиб, истеъмолчиларнинг талабларини тўлароқ қондирилишини тадқиқ етиш муҳим аҳамиятга ега бўлмоқда.
Президентимиз таъбири билан айтганда, "Жаҳон молиявий-иқисодий инқирози шароитида иқтисодиётнинг реал сектори корхоналарини қўллаб-қуwатлаш бўйича биринчи навбатда ишлаб чикаришни модернизация қилиш, кооперация алоқаларини кенгайтириш, мустаҳкам ҳамкорликни йўлга қўйиш, мамлакатимизда ишлаб чикарилган маҳсулотларга ички талабни рағбатлантириш масалалари алоҳида ўрин тутади. Қолаверса, "... ички бозорда талабни рағбатлантириш орқали маҳаллий ишлаб чикарувчиларни қўллаб-қуwатлаш иқтисодий ўсишнинг юқори суръатларини сақлаб қолишда ғоят муҳим аҳамиятга ега.
Бугунги кунда истеъмол бозорини сифатли истеъмол товарлари билан тўлдириш, аҳолининг истеъмол товарларига бўлган талабининг шаклланиши ва унга таъсир етувчи омилларни ўрганиш ҳамда савдони шу асосда ташкил етиб, истеъмолчиларнинг талабларини тўлароқ қондирилишини тадқиқ етиш муҳим аҳамиятга ега бўлмоқда.Қисқа вақт ичида иқтисодиётда чуқур таркибий ўзгаришларни амалга ошириш, аҳоли даромадларининг ўсишини таъминлаш, самарали ташқи савдо ҳамда инвестиция жараёнларини кучайтириш, қишлоқхўжалигини ислоҳ қилиш, истеъмол бозори, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришда ижобий ютуқлар қўлга киритилди. Чунки республикамиз ўз мустақиллигига еришиш жараёнида муҳим аҳамиятга ега бўлган бир қатор сиёсий, ижтимоий-иқтисодий соҳаларда чуқур ислоҳотларни босқичма-босқич амалга оширишни белгилаб олди. Иқтисодий ислоҳотларнинг биринчи босқичида давлат томонидан халқ истеъмолидаги асосий озиқ-овқат товарлари -истеъмол маҳсулотлари, гўшт ва гўшт маҳсулотлари, сут,қанд-шакар, ўсимлик ёғи, хўжалик совуни, болаларга керакли айрим товарларга белгиланган нарх-навони бошқариб туришни зарур деб топди. Бунда республиканинг ички истеъмол бозорини тартибга солиш ва истеъмолдаги озиқ-овқат маҳсулотларининг маълум бир турлари истеъмолини муайян даражада сақлаб туриш орқали, аҳолини ижтимоий ҳимоялаш давлатимизнинг иқтисодий ислоҳотларини амалга оширишдаги устувор йўналишларидан бири ҳисобланди..Фикримизни аниқ ифодалайдиган бўлсак ушбу мавзуда миллий даромад таркибий қисмлари таҳлили давом еттирилиб, унинг истеъмол, ҳамда ишлаб чиқаришни кенгайтиришга кетадиган қисми бўлган жамғаришнинг истеъмолга бевосита боғлиқлиги уларнинг иқтисодий 6мазмунини қараб чиқилади. Истеъмолнинг даражасини аниқловчи асосий омилларни кўрсатиб берилади. Шу билан бирга шахсий даромаднинг истеъмолдан ортиқча бошқа қисми -жамғарманинг иқтисодий мазмуни ва омилларини кўрсатиб беришга ҳам алоҳида еътибор қаратилади.