Тошкент давлат иқтисодиёт университети И. Саифназаров, А. Мухтаров, Т. Султонов, Д. Эрназаров Илмий тадқиқот методологияси

Новация – янги ғоя,

Тезис (юнон. қоида, исбот) - кенг маънода баҳсга ёки бир назарияни баён қилишга айтилаган ҳар қандай фикр. Тор маънода асосий фикр, принцип.

Фараз (гипотеза) - (қадимги грек тилидан - асос, тахмин) — олдиндан ўрганилган фактлар, ҳодисалар, жараёнларнинг муайян мажмуига асосланган, уларни изоҳлаш учун илгари суриладиган ва тасдиқланиши ёки инкор этилиши лозим бўладиган назарий тахмин.

Ҳамкорликдаги илмий тадқиқот – томоннинг илмий буюртма асосида мақсадли ҳамкорликдаги фаолиятдир.



7-Мавзу. Илмий тадқиқоднинг амал қилиш механизмлари
1. Гипатезанинг илмий тадқиқотдаги ўрни.
2. Назариянинг амалиёт билан уйғунлиги.
3. Қонун ва унинг ўзига хос хусусиатлари.
4. Парадигма - илмий муаммоларни ҳал этиш механизми.
5. Тизимлилик тушунчаси.


Илмий тадқиқот амал қилиш механизмлари қуйидаги схемада акс эттирилган.
7.1.1-Чизма

1. 
   
   Ҳақиқатан ҳам, ҳозирги вақтда ёшлар тарбияси биз учун ўз долзарблиги ва аҳамиятини ҳеч қачон йўқотмайдиган масала бўлиб қолмоқда.
   Шавкат Мирзиёев,
   1-жилд, 125-бет, 2017
   
   
   Гипотезанинг илмий тадқиқотдаги ўрни
   

Гипотеза (юнон тилидан олинган бўлиб асос деган маънони билдиради) - ўрганилаётган ҳодисанинг сабаблари ва хусусиятларини тушунтирадиган асосли тахмин тарзидаги билим шакли.
Гипотеза – бу ҳали ҳақиқат эмас, балки тахмин қилинган, эхтимол тутилган, реал мумкин бўлган илмий билимдир. Илмий тадқиқот мазкур билимнинг ҳақиқийлиги ёки соҳталиги исботлаб берилиши керак.
Фараз – бу яхши ўрганилмаган мантиқий ва эмпирик асослари тўлиқ аниқланмаган ва очиб берилмаган дастлабки тахмин. Илмий тадқиқот жараёнларида илгари суриладиган хақиқатни ижодий қилдириш, янги илмий билимларни шакиллантиришнинг навбатдаги шаклидир.
Гипотеза янги илмий изланиш жараёнида далилларнинг мохиятини тушунтирувчи қонун мавжудлиги ҳақидаги асосли тахминдир. Гипотеза асосида инсон билимсизликдан билимга, номукаммал ва нохаққоний билимдан мукаммал ва хаққоний билимга, далилларни ўрганишдан объектив мавжудлиликнинг ички мантиғини билиши, илмий назарияни шакллантиришга, бир назариядан билими юқори даражаси томон боради.
Назария - (грекча тадқиқот маъносини англатади) бу объектив воқеликнинг айрим парчасининг тузилиши, мазмуни, фаолияти ва ривожланишини акс эттирувчи концептуал, категориал, мантиқий билим тузилишидир. Назария - табиат ва жамиат қонуниятларини тушинишгагина эмас, балки унга фаол таъсир этиб ақлий асосда ўзгартиришлар киритиш ҳақидаги илмий ғоялар тўпламидир. Фанда теран, сермазмун (ҳақиқатни таълим санъати) назарияларнинг мавжудлиги фаннинг етуклиги белгисидир.