Тошкент давлат иқтисодиёт университети И. Саифназаров, А. Мухтаров, Т. Султонов, Д. Эрназаров Илмий тадқиқот методологияси

1.Ҳодисаларнинг объектив мавжуд, зарурий, муҳим, такрорланувчи алоқалари.
2.Қонунлар мажмуи амал қилувчи зарурий жараён

Қонун реал оламнинг зарурий, умумий, нисбатан муҳим, барқарор, такрорланувчи алоқаларини ифодалайди, бунда мавжуд шарт-шароитлар асосида тараққиётнинг характери, йўналиши натижасида аниқланади



Фарқли жиҳатлар

Қонуннинг характери хусусиятлари



Қонун қоидаларнинг бир томони сифатида намоён бўлади, қонуният эса қонун амал қилишининг натижасининг мажмуи сифатида намоён бўлади.

1.Қонун – энг мухим шакл; 2.Қонун – зарурий алоқалар ифодаси; 3.Қонун – муҳим алоқалар ифодаси; 4.Қонун – ҳодисага нисбатан соддароқ, лекин жараёнларнинг ички моҳиятини кўпроқ очиб беради; 5.Қонун – барқарор, доимий алоқаларни ифодалайди; 6.Табиат ва жамият қонунлари объектив характерга эга.




Қонуннинг белгилари:
- қонун турли-туман алоқадорликлар, боғланишлардан фақат муҳимларини, яъни шундай боғланишларни ифодалайди, булар оламнинг мавжудлиги, ўзгаришлари ва ундаги нарса ва ҳодисаларнинг моҳиятидан келиб чиққан бўлади;
- қонун зарурий боғланишларни ифодалайди, яъни тасодифий боғланишлар, гоҳ пайдо бўлиб, гоҳ йўқолиб кетадиган боғланишларга асосланмайди;
- қонун нарса ва ҳодисаларнинг умумий боғланишларини ифодалайди;
- қонун ҳодисаларнинг ҳамма хусусиятларини эмас, балки ҳодисалардаги умумийликни акс эттиради.
- қонун – ҳодисалардаги мустаҳкам барқарорлик, такрорийлик, аниқликни ифодалайди

7.3.2-Чизма

Қонуниятли боғланишлар

1.Табиат қонунияти. Масалан, йил фаслларининг алмашиб туришида муайян мунтазамлик бор: ёз кетидан куз, куз кетидан қиш келади ва ҳоказо. Қонуният мана шу мунтазамлик ва изчиликда намоён бўлади.

2. Жамият қонунлари – инсон ҳаётида муҳим аҳамият касб этади. Шу сабабдан ҳам Ўзбекистон мустақиллик йилларида Асосий қонун – Конституция (1992) ва қонунлар мажмуи яратилди. Улар мамлакатимизда демократик жамият ва эркин ҳаёт барпо этиш воситасидир. Қонуниятлар ўтиш даврида турли мамлакатларда турлича кечади.

3. Фан қонунлари табиат ва жамият қонунларининг инъикоси, инсон билимлари мажмуидир. Табиат инсонга қонунлар беради, деб айтишдан кўра, инсон табиатга қонунлар беради, деб айтиш кўпроқ маънога эга.

Позитивист Персон дейди: “илмий маънодаги қонун, аслини олганда, инсон руҳининг маҳсулидир, агар инсон бўлмаса, қонуннинг маъноси қолмайди. Қонун инсон интелектининг ижодий қудрати туфайли мавжуддир”. Фанларнинг (ижтимоий-гуманитар, табиий ва ҳоказо) асосий вазифаси ҳар бир соҳа бўйича тадқиқот ўтказиб, қонунларни кашф қилиш ёки уларнинг амал қилиш хусусиятларини ўрганиш ва очиб беришдан иборат.