Toshkent davlat iqtisodiyot

Nazorat va mulohaza savollari

1. 
   Servis xizmati turlari turkumlanishidan misol keltiring.
   
2. 
   «Servis» mohiyatini hisoblang.
   
3. 
   Servis xizmatlarini baholash mezonini tushuntiring.
   
4. 
   Servis xizmat turlari bo‘yicha baholash mezonini tushuntiring.
   

12. 
    bob
    

LOGISTIKA TIJORAT KORXONASI RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISHNING OMILI SIFATIDA

1. Logistikaning raqobat kurashdagi roli

Mikro va mezologik tizimlar nafaqat raqobatli ziddiyatlar va (yoki) ularning iqtisodiy manfaatlar logistik bog‘lanishlar ishtirokchilar janjallarni o‘zlashtirishga, balki firma (korporatsiya)ga qo‘shimcha raqobat avzalliklarini berishga qaratilganlar.
Ma’lumki, logistika iqtisodiy oqimlardagi yig‘ma xarajatlarni pasayishi, ishlab chiqarishni resursini ta’minlashining sifatini oshishiga yordam beradi. Logistikaning firma raqobat bardoshligiga ijobiy ta’siri haqidagi o‘zimizning tasavvurimizda biz bir xil emasmiz. “Logistika, - deb yozadi B.K. Plotkin, - firma uchun sherikli raqobat birdamlikga yetishtishning asosiy qurolidir, chunki ratsional xarid qilishlar ham ishlab chiqarishda va savdoda eng kam xarajatlarni ta’minlaydilar.” U bilan S.A.Uvarov hamfikrlik qiladi, uning fikriga ko‘ra raqobatli avzalliklar ko‘proq darajada firma logistik tuzilmani qanchalik samarliroq yaratishi bilan belgilanadi. Keyinroq, S.A.Uvarovning A.K.Kozlov bilan ham xammualliflikda yozilgan “Logistika firma” monografiyasida u yanada aniqlanadi: “Logistika iqtisodiy subyektlarga o‘zining raqobatli avzalligini ta’minlash bo‘yicha samarali siyosati strategiyasini bozorni abstrakt mo‘ljalidan emas, balki aniq iste’molchilarni mo‘ljallash asosida milliylashtirishiga imkon beradi”.
Logistikaning raqobatli salohiyatini yetarlicha kengroq tan olinishi
“Маркетинг и логистика фирма” o‘quv qo‘llanmasi mualliflari tomonidan aniqlab berilganligi uchun firmada logistikadan foydalanish xisobiga vujudga kelgan quyidagi raqobat avzalliklarini ajratadilar:

• 
  firmaning iqtisodiy oqimlarini muvofiqlashtirish;
  
• 
  firmaning barcha resurslaridan foydalanishni ratsional tashkil qilish;
  
• 
  firmaning barcha bo‘linmalari faoliyatini iqtisodiy oqimlarni boshqarish jarayonida muvoffiqlashtirish;
  
• 
  firmaning bozorga kiritilgan faoliyati bilan bog‘liq trans - aksiyalarining barcha ishtirokchilari xarajatlarini integratsiyalash:
  
• 
  firma iqtisodiy oqimlari texnologiyalarini logistik tizim ishtirokchilari iqtisodiy manfaatlarini bog‘langunga qadar bog‘lash.
  

Firmaning asosiy raqobat avzalliklarini ko‘rib chiqamiz. Ko‘pincha firmaning raqobat avzalligi yoki raqobat bardoshligi ushbu firma tovarlar va xizmatlar bozorida raqiblar bo‘lgan boshqa firmalarga nisbatan ega bo‘lgan qiyosiy avzallik sifatida ko‘rib chiqiladi. M. Porterning xalqaro raqobatlarning tadqiqotlari chuqurroq va ko‘lamliroqlardan biri deb tan olinadi, uning natijalarini
bugun firma raqobat avzalligi nazariyasini asoslash uchun qabul qilinadi. Xususiy, M. Porter xalqaro raqiblikda raqobat avzalliklarining ko‘rib chiqa turib, quyidagi nuqtai nazarlarga to‘xtaydi:
-raqobat avzalligi o‘zining extiyojlari, yangiliklari va o‘zgarishlari asosida o‘tadi;
-raqobat avzalligi ko‘proq boyliklarni yaratishning barcha tizimlariga ta’sir ko‘rsatadi;
-raqobat avzalligi faqat o‘zining yaxshilashi tufayli qo‘llab quvvatlanadi;
-avzalliklarni qo‘llab quvvatlash uning manbalarini takomillashtirishni talab
qiladi;
-avzalliklarni qo‘llab quvvatlar pirovard strategiyaga global yondashishni
talab etiladi.
Bu konseptual qoidalarga suyangan holda logistikaning firma raqobat avzalliklariga ta’sirining quyidagi asosiy yo‘nalishlari haqida gapirish mumkin:

1. 
   Firma iqtisodiy oqimlarini logistikalashtirish – bu firma raqobat bardoshligini oshirishga imkoniyat beruvchi tashkiliy - texnik va ijtimoiy- iqtisodiy yangilik kiritishdir;
   
2. 
   Firmalarning logistik tizimini yaratilishi umum firma maqsadlarini to‘liqroq amalga oshirishga va firmaning haqiqiy va bo‘lajak sarmoyadorlarnigohidagi qadrini oshirishga imkon beradi;
   
3. 
   Aslaxaviy logistikadan foydalanish asosida firma iqtisodiy oqimlarini muvofiqlashtirish va ratsionallashtirish narxli va narxsiz raqobatlashishi imkoniyatini kengaytiradi;
   
4. 
   Firmaning logistikasi faqat logistik yangilik kiritishlar uzluksiz amalga oshirilganda barqaror raqobat avzalliklarini ta’minlaydi;
   
5. 
   Logistikaning kenglikka va chuqurlikga yoyilishi raqobat avzalliklarini globallashuvi uchun shart - sharoitlar yaratadi.
   

Shubxasiz, logistika birinchi navbatda firmaning resursli salohiyatiga ta’sir ko‘rsatadi, ya’ni undan ratsionalroq va samaraliroq foydalanishga yordam beradi. O‘z navbatida, firma resursli salohiyatini logistik muvoffiqlashtirishni raqobat avzalligining o‘ziga xos resursi sifatida ko‘rib chiqib adolatli bo‘ladi. Bizning fikrimizga ko‘ra S.YU. Shevchenko tomonidan taklf qilingan korxona raqobat salohiyati resurslarining quyidagi tasnifi yetarlicha unumdorroq bo‘ladi: “Eng umumiy muloxazalarga ko‘ra korxonalar raqobat salohiyatining resurslari (raqobatbardoshlik alomatlarini “to‘ldirish” vositalari mohiyati, unga mazmuniylik, shu jumladan miqdoriy ma’nolar berish)ni ikkita katta guruhlar: axborotli va axborotsiz vositalarga bo‘lish mumkin”.
Korxona raqobat salohiyati resusrlarini bunday tasniflash logistikaga
an’anaviy nuqtai nazaridan osonlik bilan xabardor qilinadi, bunda boshqaruvning asosiy obyekti sifatida moddiy oqim qabul qilinadi, axborotlar esa xizmat ko‘rsatuvchi tarkibiy qism bo‘ladi. Shuning uchun logistikaning tovarlar va firmalarning raqobatbardoshligini oshishidagi resurslarni tejovchi (xarajatlarni
iqtisod qiluvchi) roliga e’tiborni qaratishni butunlay odobli deb tan olish mumkin: “Logistikani raqobatbardoshlilikni oshirish omili sifatida ko‘rib chiqish ushbu sohada qabul qilishgan qarorlarning oqibatlari ularning xizmat xarajatlari va tovarlarni sotishdan daromadlariga ta’sirlari jihatidan o‘zgarishlarda berilishi kerak”.
Firmaning raqobat avzalligi va logistikaning o‘zaro aloqalari dinamikasi quyidagi tizim bilan izohlanishi mumkin: firma iqtisodiy oqimlarini izchil logistikalashtirish uni raqobat salohiyatining o‘sishiga olib keladi, firma raqobat afzalligini o‘sishi logistika qurollaridan to‘laroq foydalanish zaruriyatini kuchaytiradi. Har qanday holda raqobat afzalligi undan darxol va iloji boricha uzoqroq foydalanish mumkin bo‘ladigan bo‘lishi kerak. Uning maqsadi o‘rtacha sohaviy darajadan olib ketuvchi daromadlarni ta’minlash va bozorda mustaxkam o‘rinlarni egallashdan iborat bo‘lishi kerak.

2.