Toshkent davlat iqtisodiyot

Shaxsiy moliyaviy resurslar. Qaror qabul qiluvchi shaxsning ixtiyorida erkin, shu jumladan naqd mablag‘lar ko‘rinishida bo‘ladi, hamda ishlab chiqarish- sotish faoliyatidan foyda hisobidan, amortizasiya faoliyatidan, ishlab chiqarilgan tovardan tashqari har xil sotishlar (masalan, ko‘chmas mulkni)dan kelib tushadi.
Qarzga olingan moliyaviy mablag‘lar veksel yoki majburiyatlarnring boshqa turlari ostida olingan har xil turdagi kreditlardan iborat bo‘ladi.
Kiritilayotgan mablag‘lar shaxsiy tizimga va tashqi obyektga yo‘naltirilishlari mumkin.
Birinchi holda mablag‘lar ishlab chiqarish-sotish faoliyatiga, ularni tayyorlashga, tashkiliy shakllarni yaratishga, zahiralar va badalli to‘lovlarga kiritilishlari mumkin.
Ikkinchi holda kreditlar beriladi, aksiyalar, qimmatbaho qog‘ozlar xarid qilinadi va investitsiyalash amalga oshiriladi.
Logistika tamoyillariga muvofiq boshqariladigan moddiy oqimlarni ko‘rib chiqamiz. Kirishda bu oqimlar o‘zining tabiati bo‘yicha moddiy bo‘lgan holda xom ashy, materiallar va butlovchilar oqimlariga bo‘linadi, ularning moddiy deb atash qabul qilingan va axborot oqimlari, ular har xil turdagi hujjatlar, komputer massivlari, telefon va boshqa so‘zlovchilar ko‘rinishida aks ettiriladi.
Logisti boshqaruv ta’minotining an’anaviy usullaridan “aniq vaqtda” Just in time (JIT) nomini olgan tamoyil bo‘yicha ta’minlashga o‘tishga imkon beradi.
An’anaviy ta’minlashda ishlab chiqrish-sotish tizimining kirishida yetkazib beruvchilardan oqim ko‘proq yoki kamroq uzoq muddatli shartnomalar va yetkazib berishga oldindan buyurtmalarga muvofiq shakllantiriladi, ishlab chiqarish tomonidan uni iste’mol qilish esa ko‘proq yoki kamroq qisqa muddatli, ammo so‘zsiz qanoatlantirishni talab qiluvchi ishlab chiqarish talablari bilan belgilanadi.
Bir tomondan xom ashyo materiallar va butlovchilarning har xil vaqtdaligi va har xil intensivligi va boshqa tomondan ularning iste’mol qilishda navlari va hajmi bo‘yicha ancha katta bo‘lgan zahiralarni tashkil qilinishi talab qilinadi. Bunday zahiralar, ishlab chiqarishning bir maromdaligini ta’minlagan holda uning iqtisodiy samaradorligini ancha pasaytiradi. Ayniqsa bu bozor iqtisodiyotida nomoyon bo‘ladi, ammo rejaga asoslangan iqtisodiyot sharoitlarida va yakka xukumronlik sharoitlarida ham katta ahamiyatga ega.
Logistik boshqaruv tamoyillarini ko‘magi xom ashyo materiallar va butlovchilarni yetkazib beruvchilartomonidan yetkazib berilishi va ularni iste’mol qilinishini ko‘proq darajada moslashishiga imkon beradi. Yetkazib beruvchilar bilan umumiy masalalarni hal qiluvchi kishilar kabi munosabatlarni o‘rnatilishi hamda axborot almashinuvini uning operativligi va qamrab olish kengligini keskin oshiruvchi komputerlashtirish JIT tamoyiliga o‘tish imkoniyatiga olib keladi. JIT tamoyili mohiyati bo‘yicha shundan iboratki, huquqiy vujudga kelgan ehtiyojlarga ko‘ra kerakli xom ashyo materiallar va butlovchilarni kerakli vaqtda kerakli sifatda va kerakli miqdorda kerakli muddatga yetkazib berishdan iboratdir. Bu ishlab chiqarish maromi ko‘rsatkichlarini pasaytirmasdan kirish va oraliq zahiralarini kamaytirish uning iqtisodiy samaradorligini oshirish va bozor ehtiyojiga omillik bilan javob qaytarishga imkon beradi. Keyingisi mijozlar doirasi kengaytirish va o‘zining bozordagi o‘rnini mustahkamlashga imkon beradi. Bu ba’zida ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytirishga qaraganda muhimroqdir, chunki shaxsiy narx- navo va texnik siyosatni o‘tkazishga imkon beradi.
Ta’minotni an’anaviy tashkil qilish va JIT tamoyili bo‘yicha ta’minotning sxemalari va chizmalarda berilgan.

Yetkazib beruvchilar		Uzoq muddatli shartnomalar

42-chizma. Kirish oqimlarini tashkil qilishning an’anaviy tuzilishi