|
foydalanayotgan uskunalarga nisbatan ko‘rsatkichlar (uskunalar birliklarining soni, ularning avtomatlashtirilganligi va ixtisoslanganligi darajasi, yoshli tuzilishi, foydalanish koeffitsienti);
hodimlarga nisbatan ko‘rsatkichlar (umumiy soni, oliy va o‘rta maxsus ma’lumotga ega hodimlar, yuqori malakali ishchilar, maxsus qayta tayyorlashdan o‘tganlar va boshqalarning ulushi);
jarayonning yangiligi darajasiga tegishli ko‘rsatkichlar (“nau-xau” ning barcha turlarining umuiy hajmi, bitta ishlovchi va ishlab chiqarish fondlari qiymatining birligiga “nau-xau”ning salmog‘i, komputerlashtirish va marketing boshqaruv, injenerlik tayyorgarlik va ishlab chiqarishni tashkil qilish bo‘yicha ishlar qiymati ulushi);
mahsulot sifatiga tegishli ko‘rsatkichlar (ITI va TKIga xarajatlari ulushi, jahon standartlarini qnoatlantiruvchi mahsulotlarning ulushi, importning ulushi, poligonlar va laboratoriya bazalarining jihozlanganligi darajasi, mahsulotlarning yoshli tuzilishi);
energiyani iste’mol qilishga nisbatan ko‘rsatkichlar, uskuna birligiga ishlab chiqarilayotgan mahsulot birligiga, energiyaning alohida turlari bo‘yicha energiyani sarflanishi, texnologik zaruriyatlarga energiya xarajatlarining ulushi, umumiy energiyani iste’mol qilish).
Agar bunday turdagi ko‘rsatkichlar taqdim qilingandan va ular ekspertlar guruhi tomonidan silliqlangandan keyin konkordatsiyalash koeffitsiyentining qoniqarli hisoblash miqdori (0 dan ancha katta, ammo 1 dan ancha kichik) olinsa, unda quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin:
Ushba masala bo‘yicha ekspertlar fikrlarining katta qismini mos kelishini tasodifiy deb bo‘lmaydi, ya’ni ekspertlar guruhi to‘g‘ri shakllangan va ularning fikricha ishonish mumkin.
Ekspertlarning fikriga ko‘ra ko‘rsatkichlarning taklif qilinayotgan majmuasi texnologik jarayonni tanlash uchun to‘liq va ancha muhim bo‘ladi.
Ekspert guruhlari shakllangan, teshirilgan va tasdiqlangandan keyin ularni haqiqiy ishlab chiqarish sotish tizimida vujudga kelgan vaziyatni baholash bo‘yicha jalb qilish mumkin. Bu yerda tahlil qilinayotgan vaziyat uchun xos ekspertga taklif qilish mmkin. Quyidagi usullar ma’lum va qo‘llaniladigan bevosita baholash, shu jumladan ballar bo‘yicha juftga taqqoslash, izchil taqqoslash, silliqlash.
Keyin ekspert guruhiga kiruvchi ekspertlarning fikrlarini aniqlash va ro‘yxatga olish tadbirlari belgilanadi. U yoki bu aniq holda bunday turdagi quyidagi tadbirlar ma’lum va ulardan foydalanish mumkin: bir bosqichli anketa so‘rovini o‘tkazish, ko‘p bosqichli anketa so‘rovini o‘tkazish, teskari aloqaga ega anketa so‘rovini o‘tkazish, munozaralarni o‘tkazish.
Shundan keyin ekspertlar tomonidan baholanayotgan vaziyatning mohiyati bo‘yicha o‘z fikrlarini aks ettirish natijalarini ishlab chiqarish usulini belgilash kerak. Bunday vaziyatlar uchun matematik statistikada qabul qilingan tasodifiy miqdorlarni ishlab chiqarishning mlanhur usullaridan foydalaniladi. Statistik ishlab chiqarish natijasida olingan baholar miqdorlarini farqlanishida qaror odatda “ovoz berish” bilan qabul qilinadi. Ammo shuni esda tutish kerakki, ko‘pchilik hamma vaqt ham haq emas. Shuning uchun bunday “ovoz berish” asosida olingan xulosalar albatta sog‘lom fikrga mos kelishi kerak. Umuman vaziyatni baholashning tavsiya qilinayotgan ekspert usullari “Delfi” usuli nomi ostidagi ekspert baholari sifatiga kiradi. Bunday turdagi usullarning mohiyati har xil sohalardan ekspert guruhiga taklif qilingan mutaxassislar fikrlarini ko‘p martalar izchil ravishda anketa so‘rovini o‘tkazishdan ibortdir. Har bir anketada oldingi anketada bo‘lgan axborotlar aks ettiriladi. Dars bo‘yicha bir necha kirishlar bo‘lishi mumkin.
Logistikada ekspert usullari uchun ishlab chiqarilgan – sotish tizimining u
yoki bu tarkibiy qismlaridagi joriy vaziyatni baholashga qaraganda qo‘llashning ancha kengroq maydonlari mavjud. Gap boshqaruv qarorlarini qabul qilishning evristik strategiyalarini shakllantirish ekspert usullari, ya’ni bunday qarorlarni ishlab chiqishning evristik qoidalari haqida ketayapti.
Boshqaruv qarorining qabul qiluvchi odam yoki shaxslari bu qarorni qandaydir asoslangan mulohozalar asosida qabul qila olishlari uchun dastlabki va bashorat qilinayotgan vaziyatni his etish va tahlil qilish mumin bo‘lgan ba’zi bir ko‘rsatkichlar majmuasi asosida taqdim etish zarur (vaziyatni omilli tasavvur etish).
Yutishning ehtimoli, yutushning miqdori, yutqazishning ehtimoli, yutqazishning miqdori, hamda xatarning kattaligini huddi shunday omillar deb hisoblash qabul qilingan. Bu aytib o‘tilgan omillarni qanday baholash – bu ekspert guruhlari uchun savol bo‘ladi.
Vaziyat omillari bilan turlicha ish olib borish mumkin. Suunga ko‘ra tashqi va ichki evristik strategiyalar ajratiladi.
Ichki evristik strategiya har bir vaziyatni omillar intensivligi miqdorlarini yagona bir yo‘l bilan tahlil qilish kabi ko‘rib chiqishdan iborat bo‘ladi, ular bu omillarni ushbu aniq vaziyatdan oladilar. Ichki evristik strategiya ikkita variantda amalga oshirilishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
