Toshkent davlat iqtisodiyot

- hujjatli – ular kiriv odamlar haqidagi ko‘proq yoki kamroq obyektiv axborotlarga ega anketalar va hujjatlar turlarini tahlil qilish asosida;

• 
  eksperimental – ekspertlarning oldingi ekspertizalarni o‘tkazishdagi ish tajribalarini tahlil qilish asosida;
  
• 
  ekspert guruhini tanlab olish va shakllantirish bo‘yicha guruhni tashkil qiluvchi ekspertlarni ovoz berishi;
  
• 
  o‘z-o‘zini baholash, uni ekspertizaning qo‘yilgan vazifasiga nisbatan tashkil qilinayotgan guruhga nomzodlar amalga oshiradilar.
  

Bunday tartibda shakllanayotgan ekspert guruhlari omilkor va mustaqil xulosalar chiqarish qobiliyatiga teshiriladi. Bu xulosalar mustaqil sifatli omillarni silliqlash (bu omillarni nisbiy miqdori tartibida joylashtirish) yoki o‘lcham (bu omillarga ba’zi bir miqdoriy baholarni, masalan balli tizim bo‘yicha berish) yo‘li bilan tekshirilishlari mumkin. Ekspert guruhini tashkil qiluvchi mutaxassislar tomonidan kiritiladigan takliflar ba’zida bir birlariga to‘liq mos keladilar, ammo bir birlaridan keskin farq qilishlari ham mumkin. Birinchi holda ekspertlarning mustaqil ekanliklridan shubha qilish va ular oddiygina boshqalarining xulosalarini qaytarayotganliklarini tahlil qilish mumkin. Ikkinchi holda ekspertlarning malakasiga va ularni ko‘rib chiqilayotgan predmet haqida omilkorona mulohoza yuritishlariga shubha tug‘iladi. Shunday amerikada hazil bor “Agar ikkita mutaxassis bitta narsa haqida bitta narsani aytsalar, ulardan bittasi kerak emas. Agar ular har xil narsalar haqida gapirsalar, ularning ikkalasi ham kerak emas”. Eksprtlar xulosalarining muvofiqligi va mustaqilligi darajasini baholash uchun muvofiqlashganlik koeffitsiyentlarini hisoblab chiqish kerak.
Ekspert guruhini shakllantirishning to‘g‘riligini tekshirish uchun ko‘p mezonli
baholash uchun ko‘rsatkichlar ro‘yxati yaxshi bo‘ladi, ularni silliqlash kerak. Qaror qabul qiluvchi shaxslar ixtiyorida bo‘lgan bir necha variantlar ichida u yoki bu buyumni ishlab chiqarish uchun texnologik jarayonni tanlash misol bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Qandaydir bitta to‘htam nazardan (bitta ko‘rsatkich bo‘yicha) texnologik jarayonning qandaydir bitta varianti maqsadga muvofiq bo‘lad, boshqa nuqtai nazardan (boshqa ko‘rsatkich bo‘yicha boshqasi maqsadga muvofiqroq bo‘ladi. Variantlardan qaysi biriga afzallik berish kerak? Agar aytib o‘tilgan ko‘rsatkichlarning nisbiy muhimligi belgilansa, bu savolga javob qaytarish mumkin.
Texnologika jarayonning variantlarini baholash va tanlash uchun silliqlash kerak bo‘lgan ko‘rsatkichlar orasida texnologik ekspertizalarning mavjud amaliyotida quyidagilar taqdim etiladi:

•