Toshkent davlat iqtisodiyot

Tovar harakati bo‘g‘inlaridagi logistika

Ulgurji savdodagi logistika.
Logistika nuqtai nazaridan tovar harakati jarayonlari ishtirokchilarining eng ahamiyatlilari ulgurji va transport bo‘g‘inlari hisoblanadi.
Ulgurji savdoda logistikani takomillashtirish ikkita yo‘nalish bilan amalga oshiriladi, ulardan biri ulgurji savdoni texnik texnologik va tovar harakatlanishining barcha tizimini tashkiliy jihatdan takomillashtirish ulgurji savdoni rivojlantirish bilan o‘zaro aloqada bo‘lishlikni nazarda tutadi.
Ikkinchi yo‘nalish esa ichki omborlar bo‘yicha yuklarni qayta ishlash tizimlarini takomillashtirishni nazarda tutadi.
Ikkinchi yo‘nalishning mavjudligi shunday shart-sharoitni vujudga keltiradiki, ulgurgi savdo korxonasining o‘zi ham murakkab yuklarni qayta ishlash tizimidagi omborlaridan iboratdir.
Ushbu tizimlar doirasida tovar oqimlarini boshqarishga nisbatan logistik yondoshuvning qo‘llash ulgurji bo‘g‘inning samarali faoliyat ko‘rsatishida muhim tarkibiy qismlar hisoblanadi.
Shuni ta’kidlash kerakki, ulgurji savdoda ichki omborlar logistikasi bozor o‘zgarishlarining boshlarida keng ko‘lamda rivojlanmadi. Yuklash-tushirish va transport ombor ishlarini mexanizatsiyalash darajasi 11 %dan (oziq-ovqat mahsulotlari) oshmas edi.
Faqatgina oz miqdordagi ulgurji bazalarda ichki ombor ishlari mexanizatsiyalashgan bo‘lib, elektroyuklagich va to‘plab bo‘g‘langan yuklar texnologiyasi bo‘yicha ish qilinar edi.
Hozirgi davrda ommaviy iste’moldagi yuklarni olib kelish bo‘yicha ombor- transport harajarlari yuklar qiymatining 40 %dan ortig‘ini tashkil etadi. Logistika rivojlangan mamlakatlarda bu harajatlar 15 %dan oshmaydi.
Tovarlarni sotish jarayonlarida ulgurji korxonalar logistik xizmat ko‘rsatish bo‘yicha ishlarni bajarishlari mumkin: tovarlarni saqlash, transportlarda tashish, yuklarni kuzatib borish, o‘rab-bog‘lash, ishlash, sortlarga ajratish, tovarlarni idishlarga joylash, mashinalar kodiga moslashtirib tamg‘alash va boshqalar.
Xorijiy manbalarning ma’lumotlariga ko‘ra, rivojlangan bozor sharoitlarida ulgurji korxonalar tomonidan ko‘rsatiladigan pul to‘lanadigan xizmatlar ichida birinchi o‘rinda transport, undan keyin saqlash bo‘yicha xizmatlar, tamg‘alash, sortlarga ajratish va tovarlarni o‘rab-bog‘lash turadi.
Mamlakatimiz korxonalarida yuqorida sanab o‘tilgan xizmat turlari, saqlashdan tashqari keng ko‘lamda rivojlangan emas. O‘zbekiston Respublikasining ulgurji savdosida samaradorlikni oshirishning muhim rizervlari axborot tizimlari va texnologiyalarni takomillashtirish, tovar harakatlari jarayonlariga xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liqdir.
Hozirgi paytda yuk birliklarini kodlashtirish va shtrixlangan mashinada o‘qish kodlarini, binobarin, bu kodlarning avtomatlashgan holdagi uyg‘unlashtirilishi qo‘llanilmaydi. Shuningdek yuk to‘plamlari uchun EAN tizimining standart yozuvlari hali qo‘llanilmaydi.