Toshkent davlat iqtisodiyot

 

33 

 

2.2. 

Xarid strategiyasini ishlab chiqish 

 

Xarid  strategiyasini  rejalashtirishda  dastlabki  qadam  –  xaridlar  miqyosini, 

xususan,  xarid  predmetini  aniqlashdir.  Ushbu  qadamni  qo‘yish  oson  emas,  chunki 

muammolarni aniqlash va tahlil qilish bo‘yicha jiddiy ishlarni bajarish talab etiladi. 

Xaridlar  miqyosi  aniqlab  olingach,  xarid  qilinayotgan  mahsulot  yoki  xizmatga 

batafsil  spetsifikatsiyalar  ishlab  chiqish  zarur.  Bu  yerda  ikkita  muqobil  variant  bor  – 

mavjud  standart  mahsulotlar  asosida  loyihalash  yoki  alohida  yo‘nalishlarni      ishlab 

chiqish.  Bu  masalaning  yechimiga  mijoz  tashkilotidagi  funksional  mutaxassislar, 

jumladan,  ishlab  chiqarish,  moliyaviy,  muhandislik  va  marketing  personali, 

shuningdek,  xaridlar  bo‘yicha  menejerlar  o‘rtasidagi  qalin  o‘zaro  aloqalar  xizmat 

qiladi.  Ushbu  tahlildagi  muhim  strategik  jihatlardan  biri  –  korxonaning  bitta  yoki  bir 

nechta ta’minotchi bilan majburiyatlarni o‘z zimmasiga olishga tayyorligi hisoblanadi. 

U  zarur  mahsulot  ishlab  chiqishni  ta’minlash  uchun  bitta  sotuvchi  bilan  «harajatlar 

plyus  qat’iy  belgilangan  foyda»  tamoyili  bo‘yicha  ishlashga  tayyormi  yoki  standart 

mahsulot olish uchun bir nechta manbadan xarid qilishni afzal ko‘radimi?  

Korxona  ishonchliroq  yetkazib  berish  va  foydaliroq  narxlar  olish  uchun  o‘zini 

uzoq  muddatli  majburiyatlar  bilan  bog‘lashga  tayyormi?  Bu  xaridni  amalga  oshirish 

jarayonining o‘zi aynan nimani va qanday shartlarda xarid qilish kerakligini hal etishni 

talab qilishini anglatadi. 

Xaridlarni  rejalashtirishning  keyingi  bosqichi  –  sotuvchilar  bajarishi  lozim 

bo‘lgan  strategik  yo‘nalishlari  asoslab  berish  va  bir  nechta  sotuvchi  aniq  belgilangan 

rollarni  o‘ynashi  lozim  bo‘lgan  «manbalar  tizimi»ni  yaratishdir.  Masalan,  salqin 

ichimliklar ishlab chiqaruvchi bir nechta manbadan shisha idishlar sotib olishni istaydi. 

Sotuvchilardan  biri  asosiy  xaridlar  ulushidan  umid  qilishi  mumkin,  chunki  u  sifat, 

ishonchli  yetkazib  berish,  texnik  xizmat  ko‘rsatish  va  narxning  eng  yaxshi 

uyg‘unlashuvini  ta’minlaydi.  Kichikroq  sotuvchi  asosan  maxsus  tajribaga  egaligi  va 

o‘rab- qadoqlash bilan bog‘liq muammolarni hal qilishda novatorlik yechimlarini taklif 

---

 

34 

 

eta  olishi  tufayli  jalb  etilishi  mumkin.  Xarid  strategiyasini  ishlab  chiqishning 

konseptual mexanizmini  amalga oshirish jarayoni 2.2-rasmda keltirilgan

11

.