Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

(kamaygan) hollarda bir mahsulot birligiga to ’liq xarajatlaming ko’payishi
(kamayishi)ni ifoda etadi. Shunday qilib, firma xarajatlari tarkibi, dinamikasi,
miqdori narx uchun minimal darajani tashkil etadi, chunki bu xarajatlarlardan
pastroq narx hech qanday foyda bermaydi.
Korxona narxni belgilar ekan, xarajatlaming jami manzarasi ko’rib
chiqiladigan, zarar ko’rmasligini ta’minlaydigan tahlil usulidan foydalanadi.
Bunday tahlil narxlami belgilashda foydali vosita hisoblanadi. Ammo tor ishlab
chiqarish ixtisoslashuvi sharoitida, o ’zgaruvchan xarajatlami oson hisoblash
mumkin bo’lgan paytlarda uni qo’llash yaxshi natija beradi. Zarar ko’rmaslikni
tahlil etishda asosiy e’tibor mahsulot sotish hajmi nuqtasiga, to’liq daromad
to ’liq xarajatlaiga teng bo’lgan, ya’ni na foyda, na zarar bo’lmagan nuqtaga
qaratiladi.
Marketologlar bir qator har xil narxlami tadqiq etadilar, so ’ngra har
bir narx uchun zaruriy hajmlar qiyoslanadi.
Raqobat narx siyosatida m uhim barom etr b o ’lib xizm at qiladi.
Korxonalaming narx siyosati narx belgilash maqsadlari va uslublariga bog’liq
b o ’lgan to ’rt bozor tipini ajratish mumkin: so f raqobat, monopolistik
raqobat, oligopolistik raqobat va sof monopoliya.
Asosan narxni o ’zgartirish yo’li bilan talabga ta’sir ko’rsatish raqobatning
narx bilan bog’liq usullarini yaratadi. Narx bilan bog’liq bo’lmagan raqobat
usullarida firmalar o ’z mahsulotining o ’ziga xos hislatlariga zo ’r beradi,
mahsulot sotish, tovarlar harakati, reklama, mahsulotni joylash, servis kabi
marketing qismlariga katta e’tibor beradi.
Bozorda narx uchta guruh omil natijasida shakllanadi:1
1.Talab omillari (bozorda uxshash tovarlar mavjudligi va ularga bo’lgan
narxlar, bozorga kirish, xaridorlar daromadlari, xaridomi talablari, talabga