Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Mehnat unumdorligi
– aniq mehnatning vaqt birligi ichida mahsulot ishlab 
chiqarish qobiliyatidir. U ma’lum vaqt davomida ishlab chiqarilgan mahsulot 
miqdori yoki mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun ketgan vaqt bilan 
o‘lchanadi. 
Mehnat intensivligi
– vaqt birligi ichida mehnatning sarflanish tezligi yoki 
jadalligining oshib borishi. 
Pul
– hamma tovarlarni sotish va sotib olish mumkin bo‘lgan umumiy 
ekvivalent rolini bajaruvchi maxsus tovar.

---

162 
Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar 
 
1. Ijtimoiy xo‘jalik shakllariga umumiy tavsif bering. Natural va tovar 
xo‘jaligining asosiy farqlari nimalardan iborat?
2. Tovar ishlab chiqarish va bozorning vujudga kelishining umumiy shart-
sharoitlarini tushuntiring. 
3. Nima uchun tovarga naflilik (iste’mol qiymat) va almashuv qiymatining 
birligi sifatida qaraladi? Tovardagi bu ikki xil xususiyat nimadan kelib chiqadi? 
4. Qiymatning mehnat nazariyasi mazmunini tushuntirib bering. 
5. Qiymatning so‘nggi qo‘shilgan miqdor nafliligi nazariyasi asosida nima 
yotadi? 
6. Keyingi (so‘nggi) qo‘shilgan miqdor nafliligi nima va uning pasayish 
sababini tushuntiring. 
7. Tovarlar qiymatini aniqlashga bo‘lgan quyidagi fikrlarga o‘z 
munosabatingizni bildiring: 
a) ijtimoiy zaruriy mehnat sarflari bilan belgilanadi; 
b) keyingi qo‘shilgan tovarlarning nafliligi bilan aniqlanadi; 
v) keyingi qo‘shilgan tovarlarning nafliligi va ishlab chiqarish xarajatlari 
bilan aniqlanadi. 
8. Pulning mazmunini va vujudga kelishining umumiy shart-sharoitlarini 
tushuntirib bering. 
9. Pulning ratsionalistik va evolyusion konsepsiyalarining mazmuni nimadan 
iborat? 
10. Pul qanday vazifalarni bajaradi? Har bir vazifasining mazmunini 
tushuntirib bering. 
11. Oltin pul va qog‘oz pul o‘rtasidagi umumiylik va farqlarini ko‘rsatib 
bering. 
12. Qog‘oz va kredit pullarning qadr-qiymati va barqarorligi nima bilan 
belgilanadi? 

---

163