Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Psixologik nazariya.
Iqtisodiyotning siklli rivojlanishini tushuntirishda 
iqtisodiy nazariyalar bilan bir qatorda psixologik nazariyalar ham keng o‘rin olib 
bormoqda. Psixologik nazariya tarafdorlariga J.M.Keyns, U.Mitchell, F.Xayek va 
boshqalarni kiritish mumkin. Ularning fikricha, insondagi optimizm va pessimizm 
faoliyat aktivligiga obyektiv iqtisodiy omillar: foiz me’yori, pul oqimi, foyda va 
boshqalar ta’sir ko‘rsatib, buning natijasida ishlab chiqarishning qisqarishi yoki 
kengayishi ro‘y beradi. 
Kreditning kengayishi, talab va ishlab chiqarishning o‘sishi odamlarning 
kayfiyatini ko‘taradi va aksincha. Bundan tashqari kishilar borgan sari likvidligi 
yuqori bo‘lgan pul jamg‘arishga moyilligi ortib borishi va o‘z navbatida iqtisodiy 
rivojlanishga ta’sir etishini ko‘rsatishadi. 
Hozirgi zamon iqtisodiy fanida iqtisodiy siklning 1380 dan ortiq turlari 
mavjudligi ta’kidlanadi
1
. Quyidagi 18.1-jadvalda ularning ko‘pchilik iqtisodchilar 
tomonidan tan olingan eng asosiy turlari ifodalangan. 
18.1-jadval 
Sikllarning asosiy turlari 
Sikl turlari 
Siklning 
davomiyligi 
Asosiy xususiyatlari 
Kitchin sikli 
2–4 yil 
Zaxiralar miqdori 

YaMM, inflyatsiya, bandlikning 
tebranishi, tijorat sikllari
Juglar sikli 
7–12 yil 
Investitsion sikl 

YaMM, inflyatsiya va bandlikning 
tebranishi
Kuznets sikli 
16-25 yil 
Daromad 

immigratsiya 

uy-joy qurilishi 

yalpi 
talab 

daromad
Kondratev sikli 
40-60 yil 
Texnika taraqqiyoti, tarkibiy o‘zgarishlar 
Forrester sikli 
200 yil 
Energiya va materiallar 
Toffler sikli 
1000-2000 yil Sivilizatsiyalarning rivojlanishi