Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali pul va banklar

17.5 . Tijorat banklarining xalqaro operatsiyalari
Bozor iqtisodiyoti sharotida tijorat banklari nafaqat mamlakat ichkarisida, balki ushbu mamlakatning boshqa mamlakatlar bilan bo'ladigan turli xil operatsiyalarini ham olib boradi. Tijorat banklarining boshqa mamlakatlar bilan olib boradigan operatsiyalari ularning xalqaro operatsiyalari deb yuritiladi. Banklarning shunday operatsiyalariga xalqaro savdo, ssuda kapitali bozorida investitsiya faoliyati, turizm sohasi, valyuta ayirboshlash, kredit va boshqa operatsiyalar kiradi.
Xalqaro hisob - kitoblarni amalga oshirishda turli mamlakatlarning yirik banklari o'zaro vakillik munosabatlarini o'rnatishi mumkin. Bunda ular bir - birlarida Loro (mahalliy bankda chet el banki hisobvarag'ini ochish) va Nastro (ushbu mamlakat hududidagi bankning chet el bankida vakillik hisobvarag'ini ochish) tashkil etishlari mumkin . Shu asosda mamlakatlar o'rtasidagi hisoblashlar tez va o'z vaqtida amalga oshirilishi ta'minlanadi.
Ushbu holat O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki to'g'risidagi qonuning 9-moddasida "Markaziy bank: xorijiy davlatlarda vakolatxonalar ochishga; O'zbekiston Respublikasida chet el banklarining vakolatxonalarini akkreditatsiya qilishga haqlidir"-deb qayd etilgan.
Banklarni xalqaro operatsiyasi tarkibida yetakchi o'rinni kredit operatsiyalari egallaydi va u xalqaro savdo muomalarida tovar va tovar xizmatlarini garovga qo'yish asosida amalga oshiriladi. Bunda tashqi savdoni kreditlashda kreditlashning lizing, faktoring va boshqa shakllaridan keng foydalaniladi.
Xalqaro kredit masalalarini yanada takomillashtirish to'g'risida Respublikamiz Prezidenti SH. Mirziyoyev Oliy majlisga yo'llagan murojaatnomasida - "Biz avvalo, chetdan kredit va sarmoyalar olib kelish bo'yicha samarali tizim yaratishimiz, xar bir kreditni aniq ishlatishni o'rganishimiz lozim. Bu masalada yetti o'lchab, bir marta kesadigan, oqibatini puxta o'ylab ish olib boradigan davr keldi"- degan edi.
Banklarning xalqaro operatsiyalari tarkibida valyuta operatsiyalaridan keng qo'llaniladi. Valyuta operatsiyalarini amalga oshirish zaruriyatining asosiy sababi xalqaro savdo, xalqaro kredit va xizmatlar bo'yicha hisoblashishlar mamlakatlar tomonidan ularni ma'lum valyutada amalga oshirishni kelishilganligidir.
Respublikamizda valyuta munosabatlarini yana takomillashtirishda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 2-sentabridagi "Valyuta siyosatini liberallashtirish bo'yicha dastlabki navbatdagi chora - tadbirlar to'g'risida"gi farmoni muhim ahamiyatga ega.
Respublikamizda hozirgi kunda hisob – kitoblar xalqaro to’lov kartalaridan foydalanish yo’lga qo’yilgan. Jumladan, xalqaro (konversion) to’lov kartalaridan xorijiy davlatlarda foydalanish mumkin.
Shuningdek, xorijda o’qish yoki davolanish uchun hujjatlar (invoyslar) taqdim etilganda bevosita O’zbekistondagi banklardan turib kartadagi valyuta mablag’laridan to’lovni amalga oshirish mumkin.
Tijorat banklari xalqaro hisob – kitob operatsiyalarida tomonlarni kelishuviga ko’ra hisoblashishlarni akkreditiv, bank chek daftarchalari, inkassa topshiriqnomasi va boshqa shakllaridan foydalaniladi.
Umuman, mamlakatimizda qabul qilingan Harakatlar strategiyasi talablari asosida tashqi siyosat sohasida uzoq va yaqin davlatlar, avvalo qo’shni mamalakatlar bilan o’zaro manfaatli hamkorlik aloqalarini yanada rivojlanishi banklarni xalqaro operatsiyalarini yanada oshishi va takomillashuviga zamin yaratadi.