Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Azlarova inson resurslarini

Maqsadlarga erishishda qatnashish 
- ishchilarga umumiy foydasiga ema
s
, 
balki ishlab chiqarish hajmi oshishi bilan bog‗liq bo‗lgan ushlanib qolishlarni iqtisod 
qilish mablag‗dan mukofot tizimi(5-rasm). 
Maqsadga erishishda qatnashish - foydada qatnashishga o‗xshash tizim, lekin 
bitta yaqqol farqi mavjud. Mukofot bu yerda foydaning umumiy miqdoriga bog‗liq 
emas, balki mahsulot sifati bo‗yicha ma‘lum bir ko‗rsatkichlarga erishish, 
jihozlarining xavfsizligi va xizmat ko‗rsatish texnikasiga rioya etish natijasida ishlab 
chiqarishning ushlanib qolishlarini kamaytirish bilan bog‗liq. Masalan, 
―AT&Universal Kadr Servises
‖ 
kompaniyasida rag‗batlantiruvchi to‗lovlar kredit 
kartochkalarga tez va aniq ishlov berish va boshqa operatsiyalarni bajarish orqali 
aniqlanadi. Bunday dasturlarning yutug‗i ko‗pincha rag‗batlantirish bilan xizmatchi 
javobgar bo‗lgan uchastkada uning faoliyati qay darajada uzviy bog‗liqligi bilan 
bog‗liq.
 
Ishlab chiqarish to„lovi 
- ishlab chiqarish me‘yorlarini yoki boshqa 
maqsadlarga erishilgani uchun mukofot to‗lash sharti bilan ishchiga past ish haqi 
miqdorining belgilanishi. 
Ko‗pincha ishlab chiqarish to‗lovlari deb nomlanadigan kompaniya 
maqsadlariga erishishda ishchilarni qatnashishga jalb qilish usullaridan biri ishchilar 
uchun ma‘lum bir xavfni o‗zida saqlaydi. 
Ularga ish haqining eng past miqdori belgilanadi, lekin ular ishlab chiqarish 
me‘yorlarini yoki boshqa buyruqlarni bajarganliklari uchun qo‗shimcha to‗lovlar 
oladilar. Bunday tizim ―Long John Silver
‖ 
kompaniyasiga tegishli bo‗lgan minglab 
tez xizmat ko‗rsatuvchi restoranlarga kiritilganda, ishchilarning real ish haqi birinchi 
kvartal davomida soatiga 1,75 dollardan ko‗proqqa oshdi. Ishlab chiqarishga haq 
to‗lash dasturlari ―Corningg
‖, 
―Nordstrom
‖ 
va ―Monsato
‖ 
kabi kompaniyalarda ham 
juda yaxshi amalga oshirildi. SHu vaqtning o‗zida boshqa kompaniyalarda shu kabi 

---

151 
dasturlarni amalga oshirib bo‗lmadi.