Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti d. Yu. Xujamkulov, D. A. Ismailov investitsiya loyihalarini

Marketing tadqiqotining yo’nalishlari 
Marketing  tadqiqotlarining  yo’nalishlari,  albatta  bozorning  rivojlangan 
darajasi,  undagi  raqobat  intensivligi,  tegishli  tovarlar  va  xizmatlar  bilan  mashg’ul 
bo’lgan firmalarning katta-kichikligi, marketing axboroti va xabarnoma tizimlarining 
shakllanish  sur’ati  va  boshqa  omillarga  bevosita  bog’liq  bo’ladi.  Shu,  jihatdan 
rivojlangan  xorijiy  davlatlardagi  firmalarning  marketing  tadqiqotlari  yo’nalishlari, 
uyushtirish tartibi va shakllari bizning mamlakatimiz korxona va tashkilotlari uchun 
o’zgarishsiz qabul qilinishi xususida fikrlash birmuncha noo’rin bo’ladi. 
Zamonaviy  marketing  nazariyasining  rivoj  topishi  va  amaliy  faoliyatda  uning 
hal qiluvchi ahamiyat kasb etishi, firmalarning marketing tadqiqotlarini uyushtirishda 
ham  sezilarli  tarzda  o’z  aksini  topmoqda.  Hususan,  firmalarning  raqobatdoshlik 
quvvati,  bozordagi  o’rni,  lozim  strategik  maqsadlari,  diversifikatsiya  sari  yo’l  tutish 
taktikasi  ko’pgina  hollarda  tadqiqotlarning  yo’nalishi  va  ko’lamini  belgilaydi. 
F.Kotler  firmalarning  marketing  strategiyalarini  4  ta  asosiy  turi  mavjudligi  va 
tadbirlar  bir-biridan  farqlanishini  ta’kidlaydi.  Jumladan  firmalarning  marketing 
strategiyalarini quyidagi turlarga bo’lish mumkin. 
 peshqadamlikka intiluvchi (bozorda o’rtacha 30% ulushga ega); 

---

98 
 
 hamqadam intiluvchi (bozorda 20% ulushga ega); 
 bozordagi «nisha»ni –«bo’shliq»ni egallovchi (bozorda 10% atrofida 
ulushga ega). 
Ushbu  strategiyani  tanlagan  va  amalga  oshirayotgan  firmalarning  bozordagi 
ulushi,  kelgusi  intilishlari  tegishli  muammolar  bo’yicha  marketing  tadqiqotlarining 
yo’nalishlariga,  jaddaligiga  sezilarli  ta’sir  ko’rsatadi.  Masalan,  bozorda  peshqadam 
bo’lgan  firma  bozordagi  kon’yunktura,  yangi  mahsulotni  o’zlashtirish,  sotish 
imkoniyatlarini  oshirish,  kommunikatsiya  va  reklama  yo’nalishlari  tadqiqotlariga 
ko’proq  e’tibor  qaratsa,  bozordagi  «nisha»ni  egallovchi  firma  xaridorlar  istagini 
o’rganish,  raqobatchilar  tovarlarini  va  narxlarni  tahlil  qilish  bozor  chegaralarini 
kengaytirish borasidagi tadqiqotlarni amalga oshirsa bo’ladi.