Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti "bank ishi" fakulteti "tashqi iqtisodiy faoliyat" kafedrasi

strategiyasi 

 

Manba: Pod red. Lvova D.S.,Granberg A.G. Strategicheskoe upravlenie: region, gorod, predpriyatie. 

M.:ZAO «Ekonomika», 2011. 

 

Bozorga  yangi  kirib  kelgan  firma  yangi  ishlab  chiqarish  quvvatiga  

ega    bo’lishi,  ayrim    xollarda    kattagina    resurslarga    ega    bo’lishi    mumkin. 

Bunday    firmalar    bozorda    o’z    o’rnini    topib    egallash    uchun    kurashadi.  

Bozorda  yangi  raqobatchining  paydo  bo’lishi  quyidagi  omillarga bog’liq: 

Bozorga  kirish  yo’lidagi  to’siqlar: 

Bozorda  ishlayotgan  kompaniyalarning  reaktsiyasi:    

Bozorga  kirish  yo’lidagi  to’siqlar  quyidagicha  bo’ladi: 

Ishlab  chiqarish    miqiyosining    tejamkorligi  (bunday    ustunlik    bozorda  

ishlayotgan  katta  xajmga  ega  bo’lgan  kompaniyalarda  bo’ladi.Yangi  firma  

esa  bozorga  birdaniga  katta  xajm  bilan  chiqolmaydi.) 

Рақобат стратегияси

 

 

---

73 

 

Hozirgi  kunda  raqobat  kurashida  ustunlik  bunday  raqobatda  emas,  balki 

baholardan  tashqari  raqobatdadir.  Chunki,  hozirgi  kunda  iste’molchilar 

ko’pincha  mahsulotniig  bahosiga  emas,  balki  birinchi  navbatda  (tovarning) 

foydali  fazilatlariga  ahamiyat  berishadi  va  shu  fazilatlar  ma’qul  kelsa,  tovar 

uchun ko’proq pul to’lashga ham tayyor bo’ladilar. 

Tovarning  sifati  uning  raqobatbardoshligini  belgilovchi  asosiy 

ko’rsatkichlardandir.  Tovarning  sifati  o’z  ichiga  ko’plab  elementlarni  oladi. 

Bular  birinchi  navbatda  mahsulot  tayyorlash  jarayoni  sifatida  va  foydalanish 

xususiyatlari.  Bular  o’z  navbatida  tovarning  uzoq  muddatga  chidamliligi, 

ishonchliligi,  fond  sig’imikabi  ko’rsatkichlarni  o’z  ichiga  oladi.  Keyingi 

vaktlarda  tovarlarning  ekologik  tozaligi,  xususiyatlari,  estetik  ko’rsatkichlari 

ko’proq  ahamiyat  kasb  etmoqda.  Tovarning  sifat  darajasini  aniqlashda 

normativlar,  sifat standartlariga  javob berishi nazarda  tutiladi.  Tovar siyosatini 

aniqlash  mezoni,  hamda  uning  raqobatbardoshligini  ta’minlovchi  mezoni,  bu 

uning patent bilan himoyalanganligidir. Bunda ixtirochi - korxonaga shu tovarni 

ishlab  chikarishga  huquqni  saqlab  qoladi,  qachonki,  boshqa  korxona  ushbu 

tovarni  ishlab  chiqarmoqchi  bo’lsa,  litsenziya  (ruxsatnoma)  olishi  lozim. 

Tovarlar  sifatini  ifodalovchi  umumiy  ko’rsatkichlar  quyidagilardir:  ishlab 

chiqarilgan tovarlar tarkibida ayrim sifatli tovarlarning ulushi va miqdori, ilg’or 

tajriba natijalariga javob beruvchi va alohida xususiyatlari. 

Muayyan  bir  mamlakatning  raqobatdoshligini  baholash  ko’p  sonli 

ma’lumotlarni  yig’ish,  guruhlash,  umumlashtirish  asosida  raqobatdoshlik 

ko’rsatkichlarini  asosiy  omillar  bo’yicha  hisoblashni  ko’zda  tutadi.  Keyin 

barcha  omillarning  raqobatdoshlik  ko’rsatkichiga  qo’shgan  hissasini  aks 

ettiradigan  agregat  indeks  va  subindekslar  hisoblanadi.    Zamonaviy  milliy 

iqtisodiyotning raqobatdoshligini aniqlash metodikasida 12 ta asosiy omil ajratib 

ko’rsatiladi.  

Qayd  etib  o’tilgan  omillar  uch  guruhga  ajratiladi.  Birinchi  guruh  bazaviy 

talablarni  o’z  ichiga  oladi,  ikkinchi  guruh  biznes  muhit  samaradorligini 

oshiradigan  omillarni  qamrab  oladi,  uchinchi  guruh  esa  biznesni 

---

74 

 

takomillashtirish  omillarini  birlashtiradi.  Har  bir  guruh  muayyan  subindekslar 

bilan tavsiflanadi. Subindekslarni hisoblayotgan vaqtda har bir guruhning vazni 

quyidagicha  belgilanadi:  birinchi  guruh  –  25foiz,  ikkinchi  guruh  –  17  foiz, 

uchinchi guruh – 50 foiz (3.2.1-jadval).