Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti "bank ishi" fakulteti "tashqi iqtisodiy faoliyat" kafedrasi

2011-2012 yillar uchun global raqobatdoshlik indeksi bo’yicha birinchi 

va oxirgi o’nlikka kiradigan mamlakatlar

32

 

Mamlakatlar 

2011-2012 y. 

2010-2011 y. 

O’rni 

Ball 

O’rni 

SHveytsariya 

1 

5,60 

2 

AQSH 

2 

5,59 

1 

Singapur 

3 

5,55 

5 

SHvetsiya 

4 

5,51 

4 

Daniya 

5 

5,46 

3 

Finlandiya 

6 

5,43 

6 

Germaniya 

7 

5,37 

7 

Yaponiya 

8 

5,37 

9 

Kanada 

9 

5,33 

10 

Niderlandiya 

10 

5,32 

8 

 

Kompaniyaning  raqobatga  bardoshliligini  aniqlash  uchun  qiymatlar 

zanjiridan  foydalanish  etarli  emas.  Kompaniyaning  raqobatchilik  kuchi  va 

pozitsiyasi  chuqurroq  taxlil  qilinishi  lozim.  Buning  uchun  quyidagilar 

aniqlanadi: 

                                                           

32

The Global Competitiveness Report 2011-2012World Economic Forum. Geneva, Switzerland 2012. P. 13.

 

---

76 

 

Raqobatchilarning maqsad va strategiyalarining tarkibi 

3.2.3-jadval 

Raqobat  

soxasi 

Strategik  

da’volar 

Bozorning xajmiga  

oid maqsadlar 

Pozitsiya / vaziyat 

raqobati 

Strategik 

fe’l-atvor 

Raqobat  

strategiyasi  

Maxalliy 

Mintaqaviy 

Milliy 

Baynalmilal 

Global  

Xukmron  peshqadam 

bulish 

Soxadagi 

mavjud 

peshqadamdan 

uzib 

ketish 

Etakchi 

beshtalikka 

kirish 

Birinchi o’nlikka kirish 

Muayyan 

raqobatchidan 

o’zib 

ketish 

(peshqadam 

bulishi shart emas) 

Mavqeni 

qo’ldan 

chiqarmaslik  

Kasodga uchramaslik  

Sotib  olishlar  va  ichki 

usish  xisobiga  agressiv 

ekspansiya 

Ichki 

usish 

xisobiga 

ekspansiya 

Sotib  olishlar  xisobiga 

ekspansiya 

Mavjud  ulushni  saqlab 

qolish 

Qisqa  muddatli  daromad 

olish  maqsadida  bozorni 

kengaytirish 

Xarakatda 

bulgan 

paxlavon 

Mavjud  narsani  saqlab 

qola  oladigan  va  yaxshi 

ximoyalana oladigan 

O’zini  gurux  urtasida 

tutadi 

Mavqeini 

kuchaytirishga 

urinadigan 

Xujumni  qaytarayotgan, 

zaiflashayotgan 

Mudofaa  pozitsiyasiga 

chekinayotgan 

Asosan xujum 

Asosan mudofaa 

Ximoya  va  Xujum 

aralash 

Agressiv, qaltis 

Konservativ, bush  

Narxda 

peshqadamlikka 

intilish 

Bozordagi 

bushliqlarga 

e’tibor 

qaratish 

Differentsiatsiyaga 

asoslangan ta’qib: 

sifat, 

servis, 

texnologiya, diapazon, 

tovarlar, 

imidj 

va 

boshqa 

jixatlar 

buyicha 

Manba: Pod red. Lvova D.S.,Granberg A.G. Strategicheskoe upravlenie: region, gorod, predpriyatie. M.:ZAO «Ekonomika», 2011. 

---

77 

 

 

Muvaffaqiyatning asosiy omillari (MAO) - muayyan tarmoqdagi moliyaviy 

va  raqobatli  muvaffaqiyatning  asosiy  belgilovchi  omillaridir.  Ularni  aniqlash  - 

strategiya  ishlab  chiqishning  asosiy  yo’nalishlaridan  biridir.  Ular  strategiyani 

ishlab  chiqishda  hal  qiluvchi  rol  o’ynashi  mumkin,  biroq  ular  turli  tarmoqlarda 

turlicha bo’ladi. Odatda bir tarmoqqa shunga o’xshash uch-to’rtta omil xarakterli 

bo’lib,  ularning  bir-ikkitasi  eng  muhimi  bo’lib,  taxlilning  vazifasi  ularni 

aniqlashdan iborat bo’ladi. 

Muvaffaqiyatning  kalit  omillari (M.K.O)-bu   raqobatbardosh  bo’lish  va  

moliyaviy    barqarorlikka    erishish    uchun    firma    ta’minlashi    lozim    bo’lgan  

raqobat    imkoniyatlari    va    faoliyat    natijalaridir.    M.K.O  shunday    omillarki,  

ularga    firma    aloxida    e’tibor    berishi    kerak  ,  chunki    ular    firmaning  

muvaffaqiyati    yoki    muvaffaqiyatsizligini    belgilab    beradi.    Masalan:    pivo  

sanoatida  ishlab  chiqarish  quvvatlarining  to’liq  bandligini  ta’minlash  shunday  

omilga  kiradi. (bu  ishlab chiqarish  xarajatlarini  minimallashtirib  beradi)  M.K.O  

xar    bir    tarmoqda    o’ziga    xos    xususiyatga  ,  ko’rinishga    ega    bo’ladi.    Ayrim  

tarmoqlarda  MKOlar  3-4ta  bo’lishi  mumkin, lekin  xal  qiluvchi  axamiyatga  1 

yoki 2 tasi ega  bo’ladi. 

 

3.2.4-jadval.