|
3.2.1-rasm. Biznes bilan shug’ullanuvchi kompaniya uchun strategik taxlil
Manba:
www.uzbussines.unitech.uz – internet sayt ma’lumotlari
Porter buning «beshta kuch» modelini taklif qilgan (3.2.2-rasm). U ushbu
modelni asoslab berar ekan, bu kursatkichlarning ta’sir kuchi qanchalik yuqori
bulsa, mavjud kompaniyalarda narx va daromadni oshirish imkoniyati
shunchalik kam bulishini ta’kidlagan edi. Bu kuchlarning zaiflashishi esa
Tarmoq va raqobat taxlili.
Taxlil pog’onalari.
Tarmoq atrofining asosiy iqtisodiy tarifini
aniqlash.
Xarakatlantiruvchi kuchlarni identifikatsiya
qilish.
Raqobat
darajasini
baxolash.
Kompaniyaning
tarmoqdagi
raqobat
mavqeini baxolash. Bundan keyin raqobatda
kim bir xil xarakat qilishini prognozlash.
Muvoffaqiyatning kalit omillarini aniqlash.
Tarmoqning kompleks jozibadorligi xaqida
xulosa.
Kompaniyalarning vaziyat taxlili.
Taxlil pog’onalari.
Zamonaviy
strategiyaning
yaroqlik
darajasini baxolash.
SWOT taxlili o’tkazish. Firmaning nisbiy
raqobat mavqeini baxolash.
Kompaniyaning nisbiy baxo mavqei va
baxo raqobatbardoshligini baxolash.
Kompaniya
echishi
lozim
bulgan
strategik yondashuvlar va muammolarni
identifikatsiya qilish.
Identifikatsiya / Kompaniyaning strategik ko’rishini baxolash.
Kalit davrlar:
Kompaniya amalda qanday muqobillikka ega? (mavjud asosiy strategiyani yaxshilash,
strategiyani tubdan o’zgartirish)
Arzigulik raqobat ustunligiga erishishning eng maqbul yo’li qanday?
Strategiyani shakllantirish
Echim mezonlari
Strategiya vaziyatni qanchalik yaxshi xisobga oladi?
Qanchalik raqobat ustunligiga erishishga yordam beradi?
Kompaniya faoliyatini yaxshilashga yordam beradimi?
70
kompaniyalar uchun qulay imkoniyatlarni vujudga keltiradi. Kompaniya o’z
strategiyasini o’zgartirib, ushbu ko’rsatkichlarni o’z foydasiga o’zgartirishi
mumkin.
Potentsial raqobatchilarning kirish xavfi (Porterning birinchi kuchi)
kompaniyaning daromadlariga taxdid solishi mumkin. Ikkinchi tomondan, agar
bu xavf kichik bulsa, kompaniya narxlarni oshirib, o’z daromadlarini
ko’paytirishi mumkin.
Porter nazariyasi buyicha ikkinchi raqobatchi kuch tarmoqda mavjud
bulgan kompaniyalarning raqobatlashuvidir. Bu erda ham uchta omilning
ta’sirini ko’rsatib o’tish mumkin:
- tarmoqdagi raqobatning strukturasi;
- talabning shart-sharoitlari;
- tarmoqqa kirish tusiqlarning balandligi.
3.2.2-rasm. Porterning «beshta kuch» modeli
Manba:
www.uzbussines.unitech.uz – internet sayt ma’lumotlari
Porterning uchinchi kuchi xaridorlarning «savdolashish» imkoniyatidir. U
eng yaxshi sifat yoki xizmat kursatishga bulgan talab tufayli narxlarga bosim
Amaldagi
firmalar
(sotuvchilar)
o’rtasidagi
raqobat
Potentsial
raqobatchilarning
kirish xavfi
Etkazib
beruvchilarning
«Savdolashish»
imkoniyati
Xaridorlarning
«Savdolashish»
imkoniyati
O’rinbosar
maxsulotlar
xavfi
71
kursatish xavfini vujudga keltiradi. Zaif xaridorlar esa, aksincha, narxlarning
usishiga va daromadning ortishiga yul qo’yadilar.
To’rtinchi raqobat kuchi etqazib beruvchilarning bosim ko’rsatishidir. Bu
bosim natijasida etkazib beruvchilar narxlarni ko’tarish bilan taxdid solib,
kompaniyalarni etqazib berilayotgan maxsulot miqdorini kamaytirishga majbur
qiladi va daromadni pasaytiradi. Bunga muqobil ravishda - zaif etkazib
beruvchilar uz maxsulotlariga bulgan narxni pasaytirishga va yuqoriroq sifatni
talab qilishga imkon beradilar. Quyidagi xollarda etqazib beruvchilar tomonidan
ko’rsatiladigan bosim ayniqsa kuchli bo’ladi:
- etqazib berilayotgan maxsulotning urnini bosa oladigan tovarlar kam bo’lib, u
kompaniyaning ishonchli maxsuloti bo’lganda;
- tarmoqdagi kompaniyalar ta’minotchi firmalar uchun muxim bulmaganda;
- etqazib berilayotgan maxsulotlarning sifati yuqoriligi tufayli kompaniyalarning
boshqa maxsulotga utishi qimmatga tushganda;
- etkazib beruvchilar ilgari tomon vertikal integratsiyalanish xavfidan
foydalanganda;
- sotib oluvchi kompaniyalar orqaga tomon vertikal integratsiyalanish xavfidan
foydalana olmaganda.
Beshinchi raqobatchi kuch tovarning o’rnini bosuvchi maxsulotlarning
paydo bo’lish xavfidir. Tovarning o’rnini to’liq bosa oladigan maxsulotlarning
mavjudlgi jiddiy xavf tug’diradi va kompaniyaning narxlarini xamda
daromadlarini cheklab qo’yadi. Ammo, agar kompaniya maxsulotlarining
o’rnini bosa oladigan tovarlar kam bo’lsa, kompaniya narxlarni oshirishi va
qo’shimcha daromad olishi mumkin. Kompaniyaning strategiyasi bu faktdan
foydalana olishi lozim.
Tarmoqdagi raqobat darajasiga ko’ra kuyidagilarga bo’linadi:
SHavqatsiz raqobat
Intensiv raqobat
Meyordagi raqobat
Jalb qiluvchi zaif raqobat.
72
Рақобат стратегияси
Таннархни
пасайтириш
Маҳсулотларни
дифферен-
циялаш
Бозорни
сегментлаш
Янгиликни
жорий этиш
Бозор эҳтиёжига ўз
вақтида таъсир
ўтказиш
Маҳсулот
таннархи ва
нархининг
пастлиги
Маҳсулот-
ларнинг
бетакрорлиги
(алоҳидалиги),
уларни юқори
сифатлилиги ёки
алоҳида дизайнга
эгалиги
Бозор сегментида
комплекс хизмат
кўрсатиш
Рақобатчилар
бўлмаган, янги
ўзлаштирилма-
ган бозор
бўшлиғида иш
олиб бориш
вақт оралиғида
мобил бошқарув
тизими ҳисобига
ортда қолдириш
Рақобатбардошликнинг асосий устунликлари
3.2.3-rasm. Raqobatbardoshlik ustunliklari va raqobatning bazaviy
Do'stlaringiz bilan baham: | 
