Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ayubjonov a. H., Salixodjayeva u. A. Moliya statistikasi

11.1-diagramma 
Tijorat banklari va ularning filiallari soni 
(1 yanvar holatiga) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
Manba: O‘zbekiston Respublikasi davlat statistika qo‘mitasining ma’lumotlari asosida 
tuzildi. 
 
Investitsiya kompaniyasi – bu qimmatli qog‘ozlar bozorida mijozlar 
xisobidan emas, faqat o‘zining shaxsiy xisobidan ish yurituvchi yuridik shaxs, ya’ni 
u moliya brokeridan fark qiluvchi brokeridir. 
Fond birjasi qimmatli qog‘ozlar bozori infrato‘zilmasining muxum 
kismlaridan biri xisoblanadi. Fond birjasi - bu o‘zaro ulgurji amallar qilish natijasida 
qimmatli qog‘ozlar bozorning proffesional katnashchilari tomonidan tashkil etilgan 
andoza (standart) moliyaviy vositalar (aksiyalar, obligatsiyalar, veksellar, 
sertifikatlar va b.) bilan savdo – sotiq qilish uchun uyushtirilgan bozordir. 
Fond birjasining funksional strukturasi uning faoliyati asosida yotadigan 
tamoillar bilan aniklanadi a) doimiy xarakat bulgan bozorni tashkil qilish, b) 
narxlarni belgilash (aniklash) v) moliyaviy vositalar, ularning narxlari hamda 
muomilada bulishi shatlari to‘g‘risidagi axborotlarni tarkatish, g) moliyaviy 
30
31
30
30
28
26
26
834
834
846
856
856
869
854
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
Тижорат 
банклари
ТБ филиаллари

---

221 
vositachilar ishbilarnomligini qo‘llab-quvvatlash, d) savdo – sotiq qoidalarini ishlab 
chiqish va boshkalar. 
Barcha fond birjalarida bo‘lgani kabi, savdolarda ishtirok etish uchun faqat 
Moliya vazirligining qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalarni amalga oshirish 
xuquqini beruvchi maxsus litsenziyasiga ega bo‘lgan birja a’zolariga ruxsat etildi. 
Faoliyatning dastlabki yilida “Toshkent” RFBo‘z qo‘l ostiga 250 nafar a’zolarni, shu 
jumladan, AQSH, Germaniya, Rossiya, Pokiston davlatlarining vakillarini 
birlashtirdi, ularning deyarli to‘rtdan bir qismini xususiy shaxslar tashkil etdi. Birja 
a’zoliliga kirish shartlari brokerlik joyining sotib olinishini va muntazam a’zolik 
badallarini to‘lanishini nazarda tutdi. 
1995 yilda “Toshkent” RFB Andijon, Samarkand, Buxoro shaxarlarida, 
keginchalik esa Respublikaning boshqa viloyatlari markazlarida o‘zinring shu’ba 
bo‘limlari tarmoqlarini tashkil etdi. Bu bo‘limlar mintaqalarda birjaning 
manfaatlarini namoyon qilish, brokerlik joylarini mustaqil ravishda sotish va 
bitimlarni 
mahalliy 
ishtirokchilari 
tomonidan 
to‘lanadigan vositachilik 
yig‘imlaridan tushadigan daromadlarning bir qismiga egalik qilish xuquqini qo‘lga 
kiritishdi. 
1996 yilning mart – aprel oylarida “Toshkent” Respublika fond birjasi o‘z 
joyini o‘zgartirdi va yangi binoda faoliyat ko‘rsata boshladi. Usha vaqtga kelib birja 
savdolarining elektron tizimini yaratish bo‘yicha ishlar tugatilib, 1996 yilning 
bahoridayok 
birjaning 
mintakaviy 
bo‘linmalaridagi 
maydonchalarning 
terminallarining qo‘shish bilan bevosita asosiy savdo zalidagi 84 ta terminaldan 
foydalangan holda aniq vaqt mobaynida savdolarni o‘tkaza boshladi. 
1996 yil “Toshkent” Respublika fond birjasi Evroosiyo fond birjalari 
federatsiyasiga qo‘shildi. Bu halqaro tashkilotning karorgoxi Istanbul shahrida 
joylashgan. 
1998 yil baxorida “Toshken”RFB da qimmatli qog‘ozlar listingi to‘g‘risidagi 
nizom hamda “Toshkent” RFB da rasmiy diller (Market – meyk)ningmakomi 
to‘g‘risida nizom kabul qilindi. 1994 – 1999 yillar mobaynida savdolar xajmi doimiy 
ravishta usish tamoiliga ega buldi. 

---

222 
2000 yil yanvarda birja boshkaruvining qaroriga ko‘ra qimmatli qog‘ozlar 
faoliyatining muvofiklashtirish va nazorat qilish markazining roziligi bilan
“Toshkent” Respublika fond birjasining yigma fond indeksi to‘g‘risida karor kabul 
qilindi. 
“Toshkent” RFB da aloxida viloyatlar va tarmoklar buyicha, shu 
jumladan,birlamchi va ikqilamchi bozorlar buyicha aksiyalar bilan to‘zilgan 
bitimlarning aylanmalari tezkor ravishta tekshiriladi. 
O‘zbekiston Respublikasi vazirlar maxkamasining 1999 yil 18 - noyabrdagi 
477 sonli karorini bajarish borasida 1999 yilning boshida “Toshkent” RFB da 
aksiyalarni xorijiy sarmoyadorlarga erkin muomiladagi valyutaga sotish uchun 
maxsus savdo maydonchasi tashkil etildi. 
Fond boyliklarini saklash vazifasini amalga oshirishga zamonaviy yondoshish 
ularni maxsus iktisoslashgan tashkilotlarda, ya’ni depozitariylarda jamlashdan 
(markazlashtirishdan)iborat. Saklashning markazlashganturi qimmatli qog‘ozlarni 
aylanishida xizmat kursatish xarajatlarni arzonlashtiradi, ularni xisobga olishni 
osonlashtiradi va tezlashtiradi. Depozitariylarning asosiy vazifalari qimmatli 
qog‘ozlar sertifikatlarini hamda saklash hamda qimmatli qog‘ozlarga bulgan 
xuquqlarini xisobga olish buyicha xizmatlar kursatishdan iborat.