Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ayubjonov a. H., Salixodjayeva u. A. Moliya statistikasi

сотувлардан 
солиқлар; 
13,9%
хизматлар учун 
тўловлар; 
13,9%
даромад 
солиқлари; 
14,6%
бошқалар; 
21,9%

---

24 
to‘lanadigan soliqlar hisoblanardi. Ishlab chiqarishning o‘sishi, ichki raqobat 
muhitining kuchayishi natijasida davlat korxonalarining jami ishlab chiqarishda 
ulushi pasayib ketdi va o‘z-o‘zidan ayonki, markazlashgan byudjet daromadlari ham 
sezilarli pasaydi. XX asrning 70-yillarida boshlangan byudjet islohotlari esa, 
markazlashgan byudjet tizimining yo‘qotilishiga sabab bo‘ldi. Buning natijasida 
byudjet daromadlari sezilarli darajada ortdi.
Endi dunyo mamlakatlari bo‘yicha byudjet daromadlariva xarajatlari, byudjet 
defitsiti (profitsiti) bo‘yicha statistik ma’lumotlarni tahlil qilamiz (2.3-jadval).
2.3-jadval 
Dunyo mamlakatlarida byudjet ko‘rsatkichlarining 2018 yildarivojlanish 
dinamikasi 
O‘rni Mamlakatlar 
Daromadlar, 
mln.AQSH 
doll. 
Xarajatlar, 
mln.AQSH 
doll. 
Defitsit/ 
profitsit, 
mln.AQSH 
doll. 
Defitsit/ 
profitsit, 
% 
1 
AQSH 
2902000 
3803000 
-901000 
-31,00 % 
2 
YAponiya 
1971000 
2495000 
-524000 
-21,00 % 
3 
Xitoy 
1646000 
1729000 
-83000 
-4,80 % 
4 
Germaniya 
1551000 
1588000 
-37000 
-2,33 % 
5 
Fransiya
1386000 
1535000 
-149000 
-9,71 % 
6 
Italiya
1025100 
1112000 
-86900 
-7,81 % 
7 
BuyukBritaniya 
986500 
1188000 
-201500 
-16,96 % 
8 
Braziliya
978300 
901000 
+77300 
+8,60% 
9 
Kanada
660200 
747800 
-87600 
-11,71 % 
10 
Ispaniya
545200 
672100 
-126900 
-18,88 % 
11 
Avstraliya
498100 
541000 
-42900 
-8,61 % 
12 
Rossiya
428600 
440100 
-11500 
-2,68 % 
13 
Gollandiya
381300 
420400 
-39100 
- 9,80% 
14 
Hindiston 
210000 
302000 
-92000 
-30,50% 

---

25 
15 
Norvegiya
280500 
209500 
+71000 
+25,30% 
Manba: Xalqaro valyuta fondi ma’lumotlaridan foydalanildi (2018 yil).
1.2.2-jadvaldan ko‘rinadiki, dunyo mamlakatlarining ko‘pchiligida 2018 
yildabyudjet taqchilligi bilan bog‘liq iqtisodiy muammolar mavjud. Eng yuqori 
byudjet defitsiti AQSHda, keyingi o‘rinda esa Hindistonda mavjud. AQSH federal 
zaxiralar tizimining byudjet taqchilligi 901mlrd.AQSH dollarini yoki jami 
daromadlarning 31,0 foizini tashkil etmoqda. 
Byudjet taqchilligi mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish sur’atlariga 
salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Buning oqibatida, aholini ijtimoiy himoya qilish, 
iqtisodiyotni qo‘llab-quvvatlash masalalarnihal qilish qiyinlashib boradi. SHu 
sababdan, byudjet daromadlari va xarajatlari orasidagi mutanosiblikni ta’minlash va 
byudjet taqchilligining oldini olish muhim vazifalardan hisoblanadi.