Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ayubjonov a. H., Salixodjayeva u. A. Moliya statistikasi

8.3-jadval 
Kredit riskini kamaytirish usullari 
№ 
Riskni kamaytirish 
choralari 
Izoh 
1. 
Mijozning
kreditga layoqatliligini 
baholash 

Bu usul mijozning reytingini aniqlashni ko‘zda 
tutadi. Qarzdorni baholash mezonlari har bir bank 
uchun qattiq individuallashgan bo‘lib, uning 
amaliyotdagi mavqeidan kelib chiqishi va vaqti-
vaqti bilan qayta ko‘rib chiqilishi lozim. 
2. 
Bitta qarz oluvchiga 
beriladigan kreditning 
sum-masini kamaytirish 

Bu usul mijozning kreditga layoqatliligiga 
to‘liq amin bo‘lmagan hollarda qo‘llaniladi. 
3. 
Kreditlarni sug‘urtalash 

Kreditni sug‘urtalash uning qaytmaslik riskini 
to‘liq sug‘urtalash bilan shug‘ullanuvchi tashkilot 
zimmasiga yuklanishini nazarda tutadi.
4. 
Etarli ta’minlashni talab 
qilish 

Bu 
usul 
bankdan 
berilgan 
summaning 
qaytishini va foiz olinishini kafolatlaydi. 
5. Diskontli ssudalar berish 

Bu ssudalar unchalik katta bo‘lmagan darajada 
kredit riskini pasaytirishga yordam beradi. Bunday 
usullarda kredit berish kreditga minimum to‘lov 
olishni ta’minlaydi. 
 
Riskni pasaytirishning aniq vositasini tanlashda investor quyidagi 3ta 
tamoyilga asoslansa, maqsadga muvofiq bo‘lar edi: 
1. Ortiqcha tavakkal qilish kerak emas; 
2. Risk oqibatlari to‘g‘risida o‘ylash lozim; 
3. Kam narsa uchun risk qilish kerak emas. 

---

176 
Birinchi tamoyilning amalga oshirilishi investor kapitalni qo‘yishdan oldin:
- ushbu risk bo‘yicha mumkin bo‘lgan zararning maksimal hajmini aniqlab 
olishi; 
- uni barcha xususiy moliyaviy mablag‘lari bilan taqqoslashi va ushbu 
kapitalning yo‘qotilishi investorning bankrot bo‘lishiga olib kelish-kelmasligini 
aniqlashi lozim. 
Kapital qo‘yilmasidan ko‘rilgan zarar hajmi ushbu kapital hajmiga teng, undan 
katta yoki kichik bo‘lishi ham mumkin. Xususan, bevosita investitsiyalardagi zarar 
hajmi, odatda, inflyasiya omilini hisobga olgan holdagi venchur kapitali hajmiga 
tengdir. 
Ikkinchi tamoyilning amalga oshirilishi investorning risk ehtimolligi miqdori 
va oqibatlarini aniqlab olgan holda riskni pasaytirish usullari to‘g‘risida qaror qabul 
qilinishini talab etadi. 
Uchinchi tamoyilning amal qilinishi loyihadan ko‘riladigan zarar hajmi 
nisbatan yuqori bo‘lgan hollarda riskdan (tavakkal qilishdan) bosh tortish zarurligi 
bilan anglanadi. 
Investor uchun uning manfaatiga mos bo‘lgan loyiha uni amalga oshirishdagi 
yuzaga keluvchi risklarning to‘liq bartaraf etilganidir. Loyihaning iqtisodiy 
samaradorligini aniqlashda muqobil loyihalarni taqqoslama tahlil etishning 
ahamiyati juda kattadir. Loyhalarning taqqoslama tahlili, hatto, ularning qaysi biri 
eng kam riskli, yuqori foydali, tez qaytimli, kafolatlangan daromadli, hayotiyligi 
ishonchli investitsiya loyihasi ekanligini aniqlashga imkon beradi. Bunday tahlil 
investorning moliyalashtirishga loyiq haqiqiy raqobatbardosh loyihani aniqlashi va 
tanlashiga imkon beradi. 
Risk strategiyasini ishlab chiqishning muxim tarkibiy qismi xedjirlash ya’ni 
riskni kamaytirish yoki uning paydo bo‘lishini ogoxlantirish tadbirlarini ishlab 
chiqish xisoblanadi.