Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ayubjonov a. H., Salixodjayeva u. A. Moliya statistikasi

4.6 O‘zbekiston Respublikasi tijorat banklarining rivojlanish istiqbollari 
Jahon 
moliyaviy-iqtisodiy 
inqirozi 
sharoitida 
mamlakatimiz 
iqtisodiyotining rivojlanishi bevosita bank tizimi bilan bog‘liq. Zero, bank tizimi 
bugungi kunda xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarni moliyalashtirishning ishonchli 
moliyaviy institutlaridan biridir. YA’ni, banklar mamlakat iqtisodiyotida 
jamg‘armalarni shakllantirishi, vositachilik operatsiyalarini amalga oshirishi, 
kreditlar berishi hamda qarz oluvchilar tomonidan moliya intizomiga rioya etilishini 
nazorat qilish borasida muhim ahamiyat kasb etuvchi sub’ektdir. 
Tijorat banklari bozor infratuzilmasidagi o‘z mavqeini mustahkamlash uchun 
funksiyalarini to‘laqonli tarzda bajarishlari talab etiladi. Bu esa, o‘z navbatida, 
banklarning moliyaviy barqarorligini ta’minlashni taqozo qiladi. Tijorat banklari 
moliyaviy barqarorligini ta’minlashning birlamchi zaruriy sharti - kapital etarliligini 
ta’minlash, bank aktivlarining barqaror daromadlilik darajasiga erishish, bank 
foydasini ko‘paytirish hisoblanadi. 
Risk darajasi yuqori bo‘lgan sharoitda tijorat banklari barqarorlikni 
ta’minlashlari uchun daromadlilikka, likvidlilikka, to‘lov qobiliyatiga doimo e’tibor 
qaratishlari, o‘z oldiga qo‘ygan maqsadlarga erishish uchun banklararo o‘zaro 
munosabatlar raqobatida samarali faoliyat yuritishlari talab etiladi. 

---

88 
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida bank-moliya tizimi faoliyati 
barqarorligini oshirish va sifat jihatdan yaxshilash muhim ahamiyat kasb etadi. 
Hukumatimiz tomonidan banklarning kapitallashuv darajasini oshirish, investitsion 
faoliyatda ishtirokini kuchaytirish, likvidligini ta’minlash, moliyaviy jihatdan 
barqarorlashtirish, sog‘lom bank tizimini rivojlantirish bo‘yicha qator muhim 
qarorlar qabul qilindi. 
YUqoridagilarni inobatga olgan holda, tijorat banki moliyaviy natijasiga 
quyidagicha ta’rif berildi: moliyaviy natija - bu, faoliyatga kompleks baho beruvchi 
va sodir bo‘lgan iqtisodiy jarayonlarni haqqoniy aks ettiruvchi daromad, xarajat, 
foyda va zarar ko‘rinishidagi iqtisodiy ko‘rsatkichlardir. Bank foydasi esa, uning 
faoliyati natijasi va rivojlanishining asosi, kapitaldan tashqari bank faoliyatida 
ishlatilishi mumkin bo‘lgan mablag‘idir. 
Tijorat banklari moliyaviy natijasini shakllanish amaliyotini 2-jadval asosida 
ko‘rib chiqamiz: