Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov q. X., Xolmominov sh. R

Makrodarajadagi ish bilan bandlik siyosati 
ijtimoiy bozor iqtisodiyotidagi 
ish bilan bandlikning asosiy xususiyatlarini shakllantirishga; fuqarolaming mehnat 
qilish huquqini amalga oshirish va yuqori turmush darajasiga erishishning zarur 
sharti bo'lgan ish bilan to‘liq bandlikni ta’minlashga qaratilgandir. Maiumki, bozor 
iqtisodiyoti boshqaruv usullarida iqtisodiyot samaradorligini oshirishga, xo‘jalik 
yuritish sohasi iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq boimagan ish o‘rinlarini siqib 
chiqarishga, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va aholining iste’mol talabini 
qondirish uchun ishchi kuchini qayta guruhlaiga bo‘lishga qaratilgandir. Bunday 
sharoitda ish bilan toiiq bandlikka ko‘maklashish strategik maqsad boiib qoladi.
Eng yaqin taktik maqsad ish o'rinlariga b o ig an talab va taklifning 
balanslanishidir. Bunga faqat ishchi kuchiga b oigan talab va taklif balansli 
boiishiga erishish shartlariga kompleks yondashuv bilan erishish mumkin. 
Ko‘pincha bu muammoni hal qilishda ommaviy ishsizlikning oldini olishning 
zarur sharti boigan ish o'rinlari tizimini rivojlantirishga e ’tibor beriladi.
Aholining ish o'rinlariga boigan talabining pasayishiga, uning ayrim 
guruhlarining haddan tashqari ish bilan bandligiga barham berish, buning 
uchun bolali ayollar, ishni o‘qish bilan qo‘shib olib borayotgan yoshlarga, 
pensionerlarga ijtimoiy yordam ko‘rsatish dasturini takomillashtirishga mehnat 
unumdorligini oshirishni jadallashtirish sharoitida ish bilan to iiq bandlikni 
ta ’m inlashning zarur sharti deb qaralishi kerak. Bu yerda gap m ehnat 
resurslarini m ehnat sohasi, o‘qish va ish bilan ixtiyoriy bandlik sohalari 
o'rtasida ijtimoiy va iqtisodiy jihatdan qayta guruhlatga boiish haqida bormoqda.
Ish bilan bandlik sohasini demokratlash, mehnat kishisini ozod qilish 
ish bilan bandlikning qattiq tartibga solingan shartlaridan voz kechish, 
mehnatga qobiliyatli aholining turli guruhlari shaxsiy manfaatlari bilan kasb 
im koniyatlarini baravarlashni bildiradi. Tadbirkorlik yoki bajaruvchilik 
faoliyati, davlat xizmatini yoki o ‘z tijorat ishlarini m a’qul ko'rish butun 
mehnatga qobiliyatli davr mobaynida yoki uning ayrim bosqichlarida ishlash, 
m ehnat rejimining turli-tum anligi — bularning hammasi fuqarolam ing 
xilma-xil kasbiy manfaatlarini qondirish uchun zarurdir. Shu sababli ish 
bilan bandlik sharoitlarining xilma-xilligiga o ‘tish qanchalik faolroq amalga 
oshirilsa, yuqori unumli mehnatning yangicha m ehnat sababi shunchalik 
tez paydo bo iad i va ish bilan to iiq bandlikni ta’minlash imkoniyati kengayadi.
Dunyoda bozor iqtisodiyoti rivojlangan biror mamlakat yo‘qki, unda ish 
k u c h ig a b o i g a n ta la b va ta k lif m u v o z a n a tig a m e h n a t so h asid a 
moslashuvchanlikni— to‘liq ish vaqtiga ega boimagan mehnat rejimini, alohida 
boiingan ish o'rinlarini va hokazolarni keng tatbiq etmasdan turib erishib 
boisin. Misol uchun Shvetsiyani oladigan boisak, u yerda mehnat qilish 
huquqini amalga oshirish muammosi muvaffaqiyatli hal etilmoqda, ishlovchi 
ayollaming 45 %ga yaqini to iiq boimagan ish vaqtida mehnat qiladi.